Psk. Dan. Afet Kalavasonlu
Sorumluluğu; erken çocukluk döneminden başlayarak, çocuğun yaşına, cinsiyetine ve gelişim düzeyine uygun olarak görevlerini yerine getirmesi olarak tanımlayabiliriz. Çocuğun, her yaş aralığında, kazanması gereken sorumluluk bilinci farklıdır. Gelişimiyle sorumluluk bilincini kazandırma çabaları bir bütün ve uyum içerisinde olmalı, davranış değişikliğini bir sonraki gelişim aralığına taşıması gerekir. Buradaki herhangi bir kopukluk daha sonraki gelişim dönemleri için fazla “bedel” gerektirebilir.
İki buçuk yaşından başlayarak, döke saça bile olsa çocuğun yemeğini kendi başına yemesine olanak sağlamak, oyuncaklarını toplamasını beklemek, kendi odasında yatması için hazır bulunuşluğunu artırmak, yaşına ve cinsiyetine göre yemek sofrasını hazırlamada onun yardımını beklemek sorumluluk konusunda çocuğu cesaretlendirici ve destekleyici bir ortam sağlar. Tam tersine koruyucu yaklaşım; çocuğun kendi kendine yeten, bağımsız birey olmasını engeller. Çocuğun neleri ne miktarda yiyeceği seçiminin kendine ait olduğunu bilmesi; onun bağımsızlığına, kararların sonuçlarına katlanmaya, atacağı ilk adımdır. Yemek yeme konusunda çeşitli zorlama ve baskılar onun kendi alanını size karşı kullanmak için seçtiği bir yol olabilir. Özellikle evinizin gündemi onun yemek yemesi üzerine kurulmuş ise ona, size karşı güç kullanma silahını da vermiş olursunuz.
Çocuğunuzun kendini değerli hissedebilmesi için ona uygulama olanağı vermeniz gerekmektedir. Dilediği gibi giyinen, kalıba sığdırmaya çalışmadan özgürce resim çizen, baskısız yemek yiyen, hareketlerine katı sınırlar çizilmeyen çocuk, kişiliğine saygı duyulduğunu fark eder ve “ben değerliyim” diye düşünür. Çocuğun değerli hissetmesi onu girişkenliğe ve başarıya götürür. Değerlilik duygusu da alınan ve yerine getirilen sorumlulukla gelişir.
3-6 Yaş Çocuklara Verilebilecek Sorumluluklar;
- Oyuncaklarını toplamak,
- Sofrayı kurmak ve toplamak için yardım etmek,
- Anne-babaya, satın alınan malzemelerin yerleştirilmesine yardım etmek,
- Kendi odasını toplamak, yatağını düzeltmek,
- Küçük kardeşin bakımına yardım etmek.
Çocuğa yaşına uygun verilen sorumluluklar ile okul döneminde alması gereken sorumluluklarında temelini atmış olursunuz ve birçok velinin yaşamış olduğu sıkıntıları (ödevlerin zamanında yapılması, öğretmenin verdiği bilgilendirici yazıları zamanında sizlere ulaştırma vb.) yaşamamış olursunuz.
Çocuklarımıza Sorumluluk Kazandırmada Dikkat Edilecek Noktalar
- Çocuğunuza 3 yaşından itibaren sorumluluk verebilir ve büyüdükçe sorumluluklarını arttırabilirsiniz.
- Yerine getirmesi gereken sorumlulukları birlikte belirleyin. Yaptığınız anlaşma ile sorumluluklar yerine getirildiği zaman aile olarak kazandıklarınızı, yerine getirilmediği taktirde nelerin olabileceğini onunla birlikte belirleyin.
- Başarısız olsa da gösterdiği çabaya saygı duyun.
- Gösterilen başarıyı olduğu kadar, harcanan zamanı da övün. Sonuçlar sizi tatmin etmese de yapabilmek için harcanan çaba çocukta sorumluluk bilincinin geliştiğini gösterir.
- Övgü ve beğenilerinizin içten gelen duygular olması zorunlu bir gerekliliktir. Çünkü çocukların sezgileri son derece güçlüdür ve yalancı övgülerinizi fark etmesi ilişkinizi zedeler.
- Verdiğiniz sorumluluğun karşısında ödül önermeyiniz. Bu rüşvet niteliğindedir ve yarardan çok zarar getirir. Bir kez ödül verirseniz artarak sürmesi gerekir ve verilmeyince yaptırım yerine geçer.
- Çocuğunuza suçluluk duygusuna kapılmadan hata yapabilme olanağı tanıyınız.
Unutmayın;
Sorumluluk sahibi kişiler; yaşama gerektiği kadar uyum göstermiş, mutlu, başkalarına olduğu ölçüde kendine karşı da sorumluluklarını dengeli olarak yerine getirenlerdir.