Konuk Yazar: Kulak Burun Boğaz Uzmanı Doç. Dr. Mete İnançlı
İşitme kaybı en sık karşımıza çıkan doğumsal hastalıklardan biridir. Ortalama her 1000 doğumda 2—4 bebekte çeşitli seviyelerde işitme kaybı tespit edilmektedir. Geçmiş yıllarda yüksek riskli gruba giren yenidoğanlar işitme taramasına alınırlarken artık günümüzde tüm yenidoğanların işitme taramasından geçmesi öneriliyor. İşitme kaybı tespit edilen bebeklerin yaklaşık yarısında hiçbir risk faktörü bulunamıyor. İleri teknoloji ürünü olarak geliştirilmiş tarama cihazları ile yapılan tarama testlerinde işitme kaybı varlığını yakalama oranları oldukça yüksektir.
Tarama testlerinin yaygınlaşması ve artık daha sık önerilmesi sonucunda, var olan işitme kaybı yakalama yaşı düşmüş ve çocukların duyma ve konuşma becerilerine katkı sağlama imkanı artmıştır. İşitme kaybı, çocuğun duyma ve konuşma sorunu ile birlikte psikososyal sorunlara da yol açar. Bu sorunların erken tespiti rehabilitasyon açısından büyük önem taşımaktadır.
Tarama testi yapıldığında işitme kaybı, bebek en geç 2—3 aylıkken tespit edilebilir. Fakat tarama testi yaptırılmayan çocuk ancak 2—3 yaşına geldiğinde işitme ve konuşmada sorunu olduğu ebeveyn tarafından anlaşılabilir. Bu durumda duyma rehabilitasyonu ve ardından konuşması oldukça gecikecektir. 6. aydan itibaren işitme kaybı olan hastada oluşan dil becerisindeki gerilemeyi ileriki yaşlarda yerine koymak oldukça güçleşir. Bu nedenle işitme taraması sonucu işitme kaybı tespiti ardından gereken destek bebeğe verilmelidir. İşitme kaybı tespit edilen hastalara 1 aylıktan itibaren işitme cihazı uygulaması mümkündür.
Ebeveynler genelde çocuklarının işitmelerini ellerini hızlıca şaklatarak test ederler. Buna tepki veren çocuklarının duyduğunu düşünürler. Fakat bebekler görsel ve diğer duysal uyaranlarla bu teste cevap vermeyi öğrenirler. Ebeveynlerin ellerinin oluşturduğu gölge geçişleri ve esinti hissine karşı duyuyormuş gibi cevap vermeyi öğrenirler.
Tarama testinden sonra ileri tetkik önerilme oranı %5—7 arasındadır. İleri tetkik önerilmiş her bebekte işitme kaybı kesin tanı değildir. Fakat ileri tetkik bu durumda mutlaka yaptırılmalıdır. Kesin işitme kaybı tanısı ileri tetkikle mümkün olacaktır. İleri tetkik yapma gerekliliğinin tespiti için tarama testi yeterlidir.
İşitme Taraması Nasıl Yapılır?
Yenidoğan işitme taraması doğum sonrası anne ve bebek hastaneden ayrılmadan hemen önce yapılabilir. Bebek uyurken 1—2 dakikada yapılabilecek bir testtir. Yeni doğanın kulağına yerleştirilen bir kulaklık sayesinde kulağa otomatik iletilen yumuşak seslere kulaktan verilen cevap kayıt edilir[OtoAkustik Emisyon]. Bu sonuçları yorumlayan cihaz bize bebeğin işitmesi ile ilgili bilgi verecektir. PASS; bebeğin kulağının iyi işittiğini, REFER; bebeğin kulağının daha sonra tekrar bu testten geçirilmesi gerektiğini bildirir. İki defa REFER alınan kulak için ileri tetkik önerilir. Bu test her yaşta yapılabilir. Testin kendisi veya tekrar tekrar yapılması kulak yapılarına bir zarar vermez.
İşitme, Konuşma, Yaş ilişkisi ve Aşamalar:
Doğumdan 3 Aylığa Kadar;
- Tanıdık seslerde ve konuşmalarda dikkat kesilir
- Yüksek seslerde tepki verir; göz kırpma, emmeyi bırakma, ağlama, uyanma görülebilir.
- Uyanıkken yumuşak sesler çıkartır.
3—6 Aylık
- Ses ve konuşmanın geldiği yere doğru gözlerini çevirir.
- Konuşma benzeri sesler çıkartır; Ga, ooh, Ba ve P,B, M sesleri çıkartabilir.
- Ses tonu değişimlerinize tepki verebilir.
6—9 Aylık
- Kendi ismi söylendiğinde tepki verir ve bakar.
- Basit kelimeleri anlar: Hayır, Bay-bay, Su, Süt..
- Ardışık sesler çıkartır: Ba ba ba, ma ma ma, de de de gibi
9—12 Aylık
- Yumuşak ve yüksek seslere tepki verir.
- Tek kelimeleri tekrar edebilir ve hayvan seslerini taklit eder.
- Sorulduğunda beğendiği oyuncağını ya da yemekleri gösterebilir.
12—18 Aylık
- 10 ya da daha fazla kelime kullanır.
- Basit sesli komutları uygulayabilir: Topu getir.
- Sorulduğunda insanları, vücut kısımlarını ya da oyuncakları parmakla gösterebilir.
18—24 Aylık
- 20’den fazla kelimeyi bilir ve 2 kelimeyi yan yana kullanabilir; daha süt, anne gel gibi…
- B,G,M gibi harflerle başlayan harflerle sesler çıkartabilir.
2—3 yaş
- 2—3 kelimeli cümleler kullanabilir.
- 2 yaşındaki çocuk konuşmasının %25—50’si ve 3 yaşındaki çocuk konuşmasının %50—75’i erişkinler tarafından anlaşılabilir.
- İki aşamalı direktifleri uygulayabilir: topu al ve masanın üstüne koy gibi.