Konuk Yazar: Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Uzm. Dr. Erman Uslu
2 yaş sendromu, çocukların çoğunlukla 1 yaşlarının ikinci yarısında, yani 18 aylıkken girdiği doğal bir gelişim dönemidir; ancak çocuğun gelişim düzeyine göre 12 aylıkken de bu dönemin başladığı görülebilir. Çocuklar bu dönemde bağımsız bir birey olduğunu fark etmeye başlarlar ve bağımsız hareket etmek isterler. Kendi istekleri ön plandadır. İsteklerinin benmerkezci bir bakış açısıyla yerine getirilmesini isterler ve istekleri hakkında inatlaşırlar. Çocuk bu dönemde ailesiyle olan bağımlılığından kopmaya başlar. Tek başına hareket etmek için anne-babaya direnerek çaba harcar. Bazen ne istediklerine kendileri bile karar veremeyebilirler ve her davranışa bağırıp ağlayarak, inatlaşarak tepki verebilirler. İki yaş sendromunun başladığı bu dönem birçok çocukta görülür ve uzmanlar tarafından sağlıklı olduğu düşünülür.
Çocukta bu dönemde ne tür değişiklikler olur?
Çocukların sözel iletişimleri tam olarak gelişmiş değildir; ancak kendilerini sınırlı kelime kapasitesi ile ifade etmeye çalışırlar. Bununla birlikte, bu dönemde istekleri söz konusu olduğunda bunu sözel olarak ifade etmezler, ağlayarak belirtirler. İtiraz etmeyi severler. “Hayır”, “İstemiyorum”, “Yapmam” gibi olumsuz ifadeleri sıklıkla kullanırlar. İstedikleri yapılmadığında başını yere vurma, kendine veya anne-babaya vurma, nesneleri fırlatma, çığlık atma, öfke nöbeti geçirme gibi davranışları sergileyebilirler. Yemek yemek için ağlarken yemek geldiğinde yemek yemeyi reddedebilirler. Anne-babayı yanına çağırıp sonrasında da gitmesi için ağlayabilirler.
2 yaş sendromuna giren çocuğa yaklaşım nasıl olmalıdır?
- Anne—babalar çocuklarına karşı mümkün olduğunca sabırlı, tutarlı, soğukkanlı ve gerektiğinde kurallarla ilgili esnek olmalıdır.
- Çocukla kaliteli zaman geçirmek için çaba harcanmalıdır (birlikte oyun oynamak gibi).
- Çocuğun anlatmak istedikleri onun boy seviyesine inerek ve gözlerinin içine bakarak dinlenmeli ve çocuğa bir şey anlatılmak istendiğinde ise aynı pozisyonda kalarak anlaşılır, kısa, net ve kararlı bir üslup seçilmelidir.
- Çocuk bir isteğini anlatırken onun sözü asla tamamlanmamalı ve kendisinin bitirmesi sabırla beklenmelidir.
- Çocuğun kendi kendine başarabileceği şeyler konusunda fırsatlar verilmelidir (örneğin yemeğini kendisinin yemesi gibi).
- Çocukla inatlaşılmamalıdır. Kendisinde var olan enerjisini boşaltabilmesi için gün içerisinde bol bol dışarı çıkarılmalı, koşup oynamasına izin verilmeli ve güvenliğini tehdit etmediği sürece etrafında merak ettiği şeylerle ilgilenmesine, dokunmasına izin verilmelidir.
Bir şeyleri yapmayı reddettiğinde çocuğun dikkatini başka yöne çekmek için çaba harcanmalıdır. Yapılacak uzun açıklamalar bu yaş dönemi çocuklar için uygun değildir. Çatışma yaratan konudan uzaklaşıp başka bir şeyle ilgilenmek sorunun çözümü için çok daha faydalı olacaktır. Çatışma yaratan konuyla ilgili çözüme ulaşmak için, örneğin çocuk yemek yemeyi reddediyorsa oyuncaklarla oynayarak, hikaye anlatarak, yemek yiyeceği tabağı-çatalı seçmesine izin vererek yemek yemek daha eğlenceli hale getirilebilir. Burada önemli olan çocuğun kendi seçimini yaptığını hissetmesidir.
İki yaş sendromu ne kadar sürer? Profesyonel yardım almak hangi durumlarda gerekebilir? Kendiliğinden geçer mi?
Çocuk 3 yaşına girdiğinde son bulması beklenir. Bazı durumlarda bu dönemin 4 yaşının sonuna kadar uzadığı da görülür. Kısaca 2 yaş sendromunun yaş aralığı çocuktaki gelişim düzeyine göre farklılık gösterebilmektedir. Bu dönem çocuklar tarafından geçirilmesi gereken bir dönemdir, hastalık değildir ve çocuğun uyumlu olduğu, kurallara uyum sağlamaya başladığı bir dönemle birlikte sona erer. Eğer anne-baba bu dönemde ne yapması gerektiğini bilmiyorsa, baş etmekte sıkıntı yaşıyorsa vakit kaybetmeden bir uzman yardımına başvurmalıdır. Çünkü bu dönemin sağlıksız atlatılması çocuğun yetişkin bir birey olarak çekingen, kendine güveni olmayan bir kişi olmasına neden olabilir.