Klinik Psikolog Tuğçe Akınsel Karaman
Çocuklarda ince motor becerileri, elde ve parmaklardaki küçük kasların çalışması güç ve kontrol becerisidir. İnce motor becerisi sayesinde çocuğunuz kalemi, çatalı, makası uygun şekilde kullanabilir, düğmelerini ilikleyebilir, ayakkabısını bağlayabilir ve öz bakımını sağlayabilir.
Çocuklarda ince motor becerilerinin geliştiği en önemli evre okul öncesi dönemdir. Eğer bu dönemde sorunun varlığı anlaşılırsa, önlemin alınacağı en etkili zaman diliminde fark edilmiş olur.
Günlük hayattaki etkinliklerin büyük bir bölümü ince motor becerilerin yeterli düzeyde kullanmasını gerektirir. Ellerini, parmaklarını iyi kullanamayan çocukların akademik başarıları olumsuz etkilenir. Yazı yazmakta zorlanır ve çoğu kez sınıfın gerisinde kalırlar. Çocuğun bu alanda kendini yetersiz hissetmesi kendine güvenini azaltarak diğer alanlarda da başarısını olumsuz etkileyebilir. Bu becerilerin gelişmesi için yeterli fırsatın verilmesi ince motor becerilerdeki başarıyı etkiler.
Çocuğunuzun ince motor gelişimini desteklemek için aşağıdaki bir çok farklı etkinlikten faydalanabilirsiniz.
El ile kavramak: İnce motor becerilerinin ilk basamağı da diyebileceğimiz, el ile kavramak, gelişigüzel tutmak olarak da ifade edilebilir. Büyük puzzle parçalarını tutup yerleştirmek, tombul boya kalemleri ile boyamak ve parmak boyası kullanmak. Adından da anlaşılacağı üzere, el ayası ile kavramak, nesneyi avuç içine yerleştirmek ve parmakları kapatarak yapılan bir küçük motor becerisidir.
Kıskaç gibi kavramak: Çocukların parmak kasları ve parmak kontrolü geliştikçe, küçük nesneleri rahatlıkla kıskaç gibi kavrayabilirler ve işaret ve başparmağı ile içeri alabilirler. Kil ve hamur ile oynamak, ipe boncuk dizmek, uygun plastik veya tahta bir maşa ile kasedeki ponponları diğer kaseye aktarmak bu beceriyi geliştirebilen faaliyetlerdir. Bu etkinliklerin yapılması ile el-göz koordinasyonunun gelişmesine, parmak ve el kaslarının koordinasyonu ve kontrolünün sağlanmasına dikkatin görsel olarak parmak, el ve elin tuttuğu nesneye odaklanmasına yardımcı olacaktır. Çocuklar el-göz hareketlerini koordine etme becerilerini (el-göz koordinasyonu) geliştirdikçe ellerini daha iyi kullanır ve oyuncaklarla oynamayı öğrenirler.
Çocukların ince motor becerilerini desteklemek için aileler ne yapmalıdır?
- Karşılıklı birbirinize top atın, yuvarlayın,
- Yap-boz yapın,
- Kil ve Bloklarla oynayın,
- İpe boncuk dizin,
- Kum ile oynayın, kazın, kovalara doldurun, kazın…
- Makarna boyayın ve ipe geçirip kolye hazırlayın,
- Kaşık ile bir kabın içindekileri karıştırın, bir kaptan diğer kaba aktarın,
- Pizza hamurunu birlikte hazırlayın, masayı birlikte silin ve çatal-kaşıkları yerleştirmesine imkan verin,
- Keskin olmayan bir bıçakla meyve salatanızı hazırlayın.
Becerileri yaparken dikkat etmemiz gereken önemli noktalar
Tüm becerilerde küçük yaş grubu için en kolay olanlardan başlamak ve yaş ilerledikçe ve çocuğun yapabilirlik düzeyi arttıkça daha zor olana geçmek gerekir. Yaş seviyesine uygun olmayan etkinliklere çocuğunuzu zorlamak bu etkinliklerden kaçınmasına yol açabilir. Örneğin henüz büyük bir alanı karalama şeklinde boyayamayan bir çocuğun taşırmadan girintili çıkıntılı küçük şekilleri boyamasını beklememelisiniz.
Tüm etkinliklerde büyük olanlardan başlamak, çocuk yapabildikçe daha küçük parçalara geçmek gerekir. Kolay olan büyük parçalardır, parçalar küçüldükçe zorlaşır. Ancak büyük parçaları seçerken elinde tutabileceği büyüklükte olmasına dikkat etmek gerekir.
Çocuğunuza yeni bir beceri öğretirken, ona önce model olun. Sonrasında bu beceri gelişene kadar elini tutarak ya da nasıl yapacağını anlatarak yardımcı olun. Bu yardımları zamanla azaltmalısınız. İlk denemede yapamıyor diye hayal kırıklığına uğramamalısınız. Yeni bir becerinin gelişmesi için çocuğunuzun öğrendiklerini tekrar etmesi gerekir.
Özetlemek gerekirse çocuğunuzla oynayın, hep oynayın…
Oyun oynarken çocuğunuzun kendisini ifade etmesine imkan verin. Hikayeler anlatın ve hikaye ile ilgili sorular sorun. “En çok hangi karakteri sevdin, neden?”, “Sen …’nın yerinde olsan ne yapardın?”, “Bu hikayede hoşuna gitmeyen neydi?”… Kitap okuyun, kitaptaki resimleri inceleyin ve tahminlerde bulunun. “Sence bu resim ne ifade ediyor olabilir?”, “Bu hikâye nasıl biter?” gibi.
