Uzman Psikolog Sevgi Özgüzel

Okul öncesi dönemde anne-baba tutumunun çocuk gelişimindeki yeri oldukça büyüktür. Özellikle kişiliğin gelişmesi, sosyal becerilerin kazanımı, problem çözebilme becerisi gibi birçok özellik bu dönemde olumlu ebeveyn tutumu ile bağlantılıdır.

Ebeveyn tutumu, anne-babanın çocuk ile kurduğu iletişim yoludur. Her anne-babanın isteği sağlıklı ve doğru yöntemlerle çocuk yetiştirmek olsa da ebeveynlerin bakış açıları ve kişilik yapılarına göre tutumlar farklılılık gösterebilir. Tutum şekline bağlı olarak da çocuğun davranışları şekil alır.

Başlıca ebeveyn tutumları şunlardır:

Aşırı Baskıcı Tutum: Çocuğun kişilik özelliklerini ve isteklerini hiçe sayarak çocuğa sürekli baskı uygulayan ebeveyn tutumudur. İtaat edilmeyen durumlarda da fiziksel şiddete, aşırı baskıya, ceza ve suçlamalara maruz kalan çocuk, ergenlik döneminde içe kapanık, kırılgan ve pasif bir yapı sergiler.

Çocuk Merkezli Tutum: Çocuğun anne-baba üzerinde egemenlik kurduğu, her istediğinin yapıldığı, istemediğinin yapılmadığı tutumdur. Genellikle tek yada geç çocuk sahibi olan ebeveyn tutumudur. Bu şekilde büyüyen çocuk, kurallara uymakta güçlük çeker ve toplumda neyi yapıp neyi yapamayacağını bilemez.

Aşırı Koruyucu Tutum: Bu çocuklar sürekli anne-babanın koruması altında olduklarını bildikleri için tek başına hareket etmeye çekinen ve anne-babaya bağımlı bireyler olarak yetişirler. Aşırı müdahaleci ve kontrolcü anne-babanın bu tutumu, çocuğun kendini tanımasını ve geliştirmesini engellemektedir.

Demokratik Tutum: Çocuğun yaşı göz önünde bulundurularak uygun sorumluluklar verildiği, kendini tanıması için uygun ortamlar hazırlandığı, konularla ilgili çocuğun da fikrinin alındığı, eşit koşullarda büyütülen çocukların ebeveyn tutumudur. Aşırı katı kuralların olmadığı, herkesin kendi sınırını belirlediği sağlıklı bir ortam oluşturulmuştur. Başarıların ödüllendirilmesi, cezalardan çok daha fazla gerçekleştirilir. Böylelikle çocuk kendine güvenen, bağımsız, sorumluluk almaktan çekinmeyen, girişimci bir yapı oluşturur.

İlgisiz ve Kayıtsız Tutum: Çocuğun ihtiyaçlarını görmezden gelen ve çocuklarını önemsemeyen ebeveyn tutumudur. Ailenin ilgisizliği sebebiyle çocuk dikkat çekmek için saldırganlık gibi çeşitli olumsuz davranışlar sergileyebilir ya da zararlı alışkanlıklar edinebilir.

Tutarsız Tutum: Anne-babanın görüş ayrılığından veya anne ya da babanın değişken tutum sergilemesinden kaynaklı ortaya çıkan dengesiz ebeveyn tutumudur. Çocuk, aynı davranış yüzünden bazen ödüllendirilip bazen de ceza aldığı için nasıl davranması gerektiğini tam anlayamaz ve hangi davranışı sürdüreceğini bilemez.

Tüm bu tutumlara bakıldığında, çocuk için en ideal tutum şeklinin demokratik tutum olduğu söylenebilir. Kuralların net koyulduğu ve bu kurallar içerisinde özgür bir çocuğun olduğu tutum şeklidir. Çünkü çocuklar kurallar içerisinde kendini daha güvende hisseder. Ek olarak, çocuk, rahat ve dürüst bir şekilde duygu ve düşüncesini paylaşabildiğinden aile ile güçlü iletişime sahiptir. Bu nedenle çocuk, anne-babaya öfke yerine sevgi duyar.

Sonuç olarak, hoşgörü üzerine dayalı demokratik tutum şekli ile büyüyen çocuklar, sosyal ve duygusal gelişimi daha yeterli, işbirlikçi, kendilerine güvenen, yaratıcı ve uyum içerisinde, bağımsız, sorumluluk sahibi, güven problemi yaşamayan ve başkaları tarafından sevilen bireyler olarak büyürler.