Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Dr. Erdem Beyoğlu
Çocuklarda konuşma gelişimi hızlı bir şekilde gelişim göstererek ağlamadan cümle kurmaya geçmektedir. Bu gelişim sırasında en önemli faktörlerden biri çocuğun yaşıdır. Çocuğun yaşına göre konuşma gelişimine baktığımızda;
- Evre: Ağlama
Doğumun ardından gelişen ağlamalar konuşmanın gelişiminin başlangıcı olarak kabul edilir. Bebekler ağlama, geğirme, öksürme ve esneme gibi sesler çıkararak konuşmanın temelini atarlar. Ağlarken bebek konuşma için gerekli nefes egzersizlerini yapar. Böylelikle nefes alış verişi konuşmaya hazır hale gelir. Zamanla nefesini kısa ama derin solukla almaya, nefesini verirken uzun uzun vermeye, dudak, çene, dil gibi kaslarını daha çok kullanmaya başlarlar. Böylelikle konuşmaya hazır hale gelirler.
Bebek, kendini farkına vardıkça ağlamalarını kendini ifade etme aracı olarak kullanmaya başlar. Açlık, üşüme, gürültü, gaz, tuvalet gibi birçok ihtiyacını farklı ağlama tipleri ile ifade etmeye başlar. İlk zamanlarda her ihtiyaca ayni şekilde ağlama ile tepki verirken zaman içerisinde ağlamalarında farklılaşmalar göze çarpar.
- Evre: Agulama – Vokalizasyon
İkinci ayın başlaması ile bebeklerde Agulama olarak adlandırılan sesler oluşmaya başlar. Bu sesler daha çok “oooo”, “aaaa” gibi açık ünlü harflerden oluşmaktadır.
Tüm çocuklarda görülen Agulama evresinin işitme engelli bebeklerde bile görülmesi doğuştan gelen bir yetenek olduğunu düşündürmektedir.
Çocunlukla bu dönemde çıkarılan sesler öğrenilmemiş genel seslerdir. Tüm dünya çocuklarında görülen ve dünyadaki tüm dillerde var olan sesli harfler bebeğin işitme yeteneğinden ve bulunduğu çevredeki seslerden bağımsız olarak kendiliğinden üretilir.
Bebek, zevk aldığı sesleri tekrarlamaya ve kendi sesini duydukça da gülümsemeye başlar.
- Evre: Cıvıldama
Bebekler altı aylık olduklarında dudaklarını, dillerini, dişlerini ve gırtlaklarını daha çok kullanabilmeye ve içinde ünsüzlerin de bulunduğu bir çok sesi çıkarabilmeye başlarlar. Böylelikle konuşmaya bir adım daha yaklaşılmış olunur.
Bebekler sıklıkla işittikleri sesleri çıkarmaya devam ederler. Zamanla çıkarabildikleri seslerde artış gözlenir.
Ünlü ve ünsüz harfleri tekrar tekrar birleştirmeye, “ga ga”, “ba ba ba” gibi hece tekrarları yapmaya, büyüklerinin dilinin tonlama, ritim ve vurgulama örüntülerini dinleyerek kullanabilmeye başlarlar.
- Evre: Tek Sözcük
Genellikle bir yaş civarı ilk anlaşılır sözcüğü söylemeye başlaması ile cıvıldama evresi sona erer ve tek sözcük evresine girer. Bu evrede bebek çevresindeki cümleleri anlayarak tepki gösterir. Örneğin, “Hayır” denildiğinde ne olduğunu bilir, basit talimatlara uyar, “mö”, “miyav”, “hav” gibi hayvan seslerini taklit eder. Bu dönemdeki sözcük dağarcığı ortalama 5 — 20 arasındadır.
Bebeklerin ilk kelimeleri söyleyebilmesi aylar alırken 10 kelimeyi kazandıktan sonra kelime haznesinin dramatik bir şekilde arttığı görülür.
- Evre: Telgraf Konuşması
Yaklaşık olarak 18 ay ile 2 yaş civarında başlar. Artık 2 ya da 3 kelimelik cümleler kurabilmeye ve en kısa yoldan kendini ifade edebilmeye çalışır. “Babam evde” anlamında “baba ev” veya oyuncak bebeğe bakarak “anne bebeğimi bana ver” anlamında “anne ver” demeye başlar. Genellikle ilk cümlelerde kullanılan sözcüklerin çoğunluğu isimlerden oluşurken zamanla cümlelere sırasıyla fiiller, sıfatlar, zarflar ve son olarak da zamirler eklenir.
- Evre: Tam Cümle
Çocuğun artık basit cümleler kurmaya başladığı evredir. Cümlelerde çekim hallerinin kullanılması dikkati çeker. Etrafındaki nesnelerin ve insanların isimlerini sürekli sordukları görülür.