Eğitim Uzmanı ve Danışmanı Ayşe Hunat Öztoprak

İngiltere’deki okullarda öğretilen matematik, fen ve tarih gibi derslerden oluşan geleneksel müfredata, çocuklarımızın gelişen ve hızla değişen dünyamıza adaptasyonunu sağlayabilmek adına yeni bir konu ekleniyor: mindfulness – farkındalık. Şubat 2019’da İngiliz hükümeti, 2019-2020 yılı akademik takviminde 370 okulun, akıl ve ruh sağlığı üzerine yapılacak kapsamlı bir araştırmanın parçası olacağını açıkladı. Programın amacı, hangi yaklaşımların öğrenciler üzerinde faydalı sonuçlar sağladığını belirlemek.

Geçtiğimiz akademik yıl, araştırmaya dahil edilecek okulların belirlenmesi ve öğretmenlerin konuyla ilgili eğitimleri üzerine çalışmalar yürütüldü. Rahatlama teknikleri, nefes egzersizleri ve duyguların düzenlenmesine yönelik metotların uygulanacağı program bu alanda gerçekleştirilen en kapsamlı araştırma olup 2021 yılında sonlanacaktır.

Okulların açılması ile İngiltere yeni müfredatını uygulamaya başlıyor. Peki bu noktaya hangi aşamalardan geçerek gelindi? 30 yıldır özel kuruluşların ve açık görüşlü okul yöneticilerinin kararları doğrultusunda farkındalık ve yoga çalışmaları dünyanın etrafında çeşitli okullarda uygulamaya alındı. Bu okullardan elde edilen veriler farkındalığın ve yoganın öğrenciler üzerindeki pozitif etkisini gözler önüne serdi. Ancak daha da geriye gidecek olursak her şey yoga yapan ve olumlu etkilerini kendileri üzerinde deneyimleyen öğretmenlerle başladı.

Mindfulness uygulamaları, uyaranları filtreleyerek odaklanmayı öğrendiğimiz, dikkat becerisini geliştiren çalışmalardır. Duyguların adlandırılmasına ve nasıl ele alınacağına dair teknikler içerir. Öğretmenler ve ebeveynler olarak çocuklarımızı bu tür uygulamalarla tanıştırmak için birçok fırsatımız var. Bunu yapmamızın en temel yolu, farkındalığı geliştirme konusunda kendi girişimlerimizdir. Bunlar anda kalmak, dikkat etmek ve kendi duygularımızdan, tepkilerimizden haberdar olmaktır.

Mindfulness uygulamalarını sınıfa taşıyarak öğrencilere duraklama, deneyimlerine dikkat etme ve yansıtma fırsatı sunabilir. Bunlar için aşağıdaki 5 yol izlenebilir;

1.Farkındalık Anları

Oldukça yoğun geçen bir okul gününde çocuklarımız, matematikten Türkçeye, beden eğitiminden İngilizceye, koştururcasına sürüklenir. Devamlı bilgi alışında, çevresi ve arkadaşları ile etkileşim halinde, başka bir deyişle ‘on’ modunda hiç ‘off’ olmadan. Çok nadiren durmaları, sinir sistemlerini kurmaları ve enerjilerini, dikkatlerini yeni bir göreve odaklamaları için zaman tanınır.

‘Farkındalık Anı’ yaşamak için en uygun zaman dilimi derse başlamadan evvel. Öğrencilerinizden gözlerini kapatmalarını ve birkaç derin nefes almalarını isteyin. Hepsi kapatmak istemeyebilir, bu zamanla olabilecek bir şey, kesinlikle zorlama yok. Nefes almalarına odaklanmalarını söyleyin. Nefes alırken ne oluyor? Gözlemlemelerine fırsat tanıyın. Düşüncelerin geldiğini söyleyebilirler. Akılları gerçekten meşgul mü yoksa sessiz mi? Sorularınızla çocuklarınızı yönlendirin ama bir sohbet ortamı yaratmayın. Duraklamadayız.

2.Farkındalıkla Dinleyin

Daha küçük yaş grupları için ses daha somut bir kavram olduğundan nefes alış verişlerini dinleyerek takip etmelerini söyleyebilirsiniz. Nefesini fark et yerine, karnınızın havayla dolup inmesini izleyin diyebilir veya havanın burnunuzdan girişi ve çıkışı ile çıkarttığı sesi duyun demeyi tercih edebilirsiniz.

3.Farkındalık Molası

Ders anlatımı esnasında çocuklarınızın başka şeylerle ilgilendiğini, pencereden dışarı baktıklarını veya aralarında fısıldaşma seslerinin yükseldiğini fark ettiğiniz anda bir ‘Farkındalık Molası’ verebilirsiniz. Sessizlik içerisinde öğrencilerinizin ayağa kalkmalarını ve gerilmelerini isteyin ve tekrar yerlerine oturduklarında 30 saniye nefeslerine odaklanmalarını söyleyin. Dersin normal akışına dönmeden evvel şükrettikleri bir şeyi düşünmelerini talep edin. Bu çalışma sadece birkaç dakikanızı alacak ve sınıfın tüm öğrenme ortamını değiştirecek. Elbette ilk başlarda hayalinizdeki gibi gerçekleşmeyecek, özellikle duraklamanın ne olduğunu unutmuş olan çocuklarımızın uygulamaya alışmaları sebat etmenizi gerekli kılacak.

4.Dikkatinizi Çekin

Yukarıda belirtilen ‘Farkındalık Molası’nın başka bir varyasyonu olarak, herhangi bir anda öğrencilerinizden dikkatlerini kontrol etmelerini isteyin. Dikkatiniz sizinle mi? Aklınız dalıp gitti mi yoksa sınıfta mı? Eğer gittiyse nereye gitti? Dikkatin dağıldığının ve aklın bambaşka konulara akıp gittiğinin farkında olun. Aklınızın işi bu 🙂 Önemli olan beyninizin o an neler yaptığını fark etmek ve artık dikkatinizi nereye yönlendireceğinize dair karar vermek. Çocukları dikkat etmeye zorlayamayız ama dikkati çekme konusunda pratik kazandıkça, kendi düşüncelerini izlemeyi ve gerektiğinde yönlendirmeyi alışkanlık haline getirecekler.

5.Farkındalıkla Sonlandırın

Sonlandırmalar önemlidir. Ders zili çalmasına bir iki dakika kala öğrencilerinizden ‘Farkındalık Molası’ vermelerini isteyin. Sinir sisteminin bir sonraki derse hazır bulunmasını sağlaması dışında yeni öğrenilmiş bilginin özümsenmesi için bulunmaz bir fırsattır. Sessiz gerçekleşen nefes çalışmasının ardından öğrencilerinize onlarla gurur duyduğunuzu söyleyebilir veya herhangi bir olumlamayla dersi kapatabilirsiniz.

Umarım verdiğim bilgiler sınıfınızda veya evinizde kaliteli bir öğrenim ortamı yaratmanıza fayda sağlar, yeni bir eğitim yılına başlarken öğretmenleri, öğrencileri ve velileri farkındalıkla destekler. Yoga yaptığınız ve olumlu etkilerini üzerinizde hissettiğiniz bir eğitim yılı dilerim.