Klinik Psikolog ve Psikoterapist Çise Onur
“Çocuk ve Ergenler için Psikolojik Sağlamlık” çünkü onların süper kahramana ihtiyaçları yok, onlar kendilerinin kahramanı olmayı başarıyorlar…
Psikolojik Sağlamlık güç veya risk durumlarında süreçle sağlıklı başa çıkabilme ve güçlüğe karşı iyi uyum sağlayabilme olarak tanımlanmaktadır. Psikolojik sağlamlığı bir metafor üzerinden açıklarsak psikolojik sağlamlığı tıpkı arabalardaki “hava yastığına” benzetebiliriz. Yeni üretilen birçok arabada hava yastığı bulunmaktadır. Yalnız bu hava yastıkları tehlikeli bir durum veya bir kaza anında açılmaktadır. Yani gerekmedikçe ortaya çıkmamaktadır. Psikolojik sağlamlık, günlük yaşantımızın içinde, boşanma, arkadaş sorunları, aile çatışmaları, zorbalık ve akademik sorunlar gibi bizi zorlayan durumlarda yaşadığımız sıkıntıyla sağlıklı bir şekilde başa çıkabilme becerimizdir. Hadi şimdi ne demek istediğimi bazı örnekler üzerinden açalım. Örneğin son zamanlarda Covid-19 pandemisi gibi eve kapanmak zorunda kaldığımız, sevdiklerimizin veya kendimizin rahatsızlandığı veya sevdiklerimizi kaybettiğimiz güç hatta travmatik bir durumla karşı karşıyayız. Bu süreç içinde yaptığım gözlemlerde fark ettim ki herkesin bu duruma ve sürece verdiği tepki ve yaklaşımı çok farklı. Bazılarımız bu güç duruma çok kısa sürede, kolay adapte olabiliyorken, bazılarımızda ise kaygı, korku ve stres gibi bir takım sıkıntılar tetiklenmektedir.
Peki, neden hepimiz aynı sorunla mücadele etmemize rağmen reaksiyon biçimimiz farklılaşıyor? Niçin bazı insanlar zor, stresli ve travmatik etkilerle daha kolay baş edebilmekte ve sağlıklı uyum gösterebilmekteyken bazıları bunları yapmakta zorlanmakta? Çünkü herkesin sorunlarla başa çıkabilme becerisi aynı şekilde, aynı zamanda veya aynı düzeyde gelişim göstermemektedir. Psikolojik sağlamlık doğuştan kazanılan bir kişilik özelliği değil eğitim, yaşam tecrübeleri ve çevre ile olan etkileşimle, deneyimlerle geliştirilebilen dinamik bir süreçtir.
Çocuk ve ergenlerin psikolojik sağlamlığı ailelerine, içinde yaşadıkları sosyal çevre ve topluma bağlıdır. Son yıllarda birçok ülkede çocuklarda psikolojik sağlamlığı geliştirmek için birçok eğitim programı geliştirilmiştir. Türkiye’de 2018 yılında Atanur Akar tarafından geliştirilen “Çocuk ve Ergenler için Psikolojik Sağlamlık (Resilience) Programı” psikolojik sağlamlık, sosyal beceri, olumlu başa çıkma, problem çözme, empati, otonomi, stres yönetimi, esneklik, mizah, olumsuz düşünce avcısı özelliklerinin desteklenmesi amacıyla geliştirilmiş bilimsel temelli bir eğitim programdır. Programın çocukların ve ergenlerin psikolojik sağlamlığını %70 oranında artırdığı bilimsel çalışmalarla ispatlanmıştır. Program bir hastalığı veya semptomu tedavi etmek amacıyla değil, koruyucu ruh sağlığı kapsamında bireyin psikolojik sağlamlığını artırmayı hedef alarak bu alanda eğitim almış uzman kişiler tarafından uygulanmaktadır. Çocuk ve Ergenler için Psikolojik Sağlamlık Programı kapsamında; sınav kaygısı, boşanma, taşınma veya akran zorbalığı gibi güç durumlarla başa çıkma becerilerini geliştirecek çalışmalar yapılmaktadır. Program çocuk ve ailenin entegre edilerek uygulandığı bir yapıya sahiptir. Program boyunca çocuk ve ergenlerle çalışılırken belli aralıklarla ailelere de uygulamalar yapılmaktadır. Program toplam 10 çocuk-ergen oturumu, 4 ebeveyn oturumundan oluşmaktadır. Genellikle psikolojik sağlamlık programına 8 ile 16 yaş aralığındaki çocuk ve ergenlerin katılımı uygun görülmektedir. Çocuk ve Ergenler için Psikolojik Sağlamlık Programı bireysel olarak veya grup içerisinde uygulanmaktadır. Bireysel veya grup içinde programa katılım uzman görüşü (psikolog, psikiyatr, özel eğitimci) alınarak ve ebeveyn talebi doğrultusunda ön değerlendirme ile kararlaştırılır. Program sonunda 10 haftayı tamamlayan bireylere Psikolojik Sağlamlık programını tamamladıklarına dair Psikolojik Sağlamlık Akademisi tarafından onaylı sertifika verilmektedir.