Ferhat Atik
ve Mine Avkıran Nur
Psikolojik Danışman ve Rehber Öğretmen Nedret Türksoy Alkım, online eğitim sürecinde daha verimli olabilmek adına çocuk-ebeveyn ilişkisi üzerine Ailemiz Dergisi’ne özel bilgiler verdi.
Online eğitim sürecinde daha verimli olabilmek adına çocuk-ebeveyn ilişkisi nasıl olmalı? Anne-babalar süreci nasıl yönetmeli?
Online eğitim sürecinde daha verimli olabilmek adına çocuk-ebeveyn ilişkisinde merkeze ‘empati’ alınmalı. Bu sürecin daha rahat geçmesi için aile içindeki roller işbirliğiyle netleştirilmelidir. Aile içerisinde hem ebeveynlerin hem de çocukların ihtiyaçlarının/isteklerinin karşılanması için ‘Ortak Kararlar Almak’ sürecin daha rahat geçmesine yardımcı olacak aynı zamanda aile bağlarını güçlendirecektir. Online eğitimle farklılaşan ihtiyaçların bir listesi oluşturulup birlikte çözüm yolları bulunabilir. Bu sürecin daha uyumlu geçmesi için çocuğun fikirlerinin sorulması, “bende varım”, “benimde fikrim önemseniyor”, “ben değerliyim” inancını geliştirerek, süreci uyumlu hale getirmek için işbirliği yapma konusunda içsel motivasyonlarını yükseltecektir. Bu süreçte çocuğun destek istediği noktaların belirlenip rehberlik edilmesi, zamanı verimli kullanmak için zaman çizelgeleri yaratılması, birlikte rutinler oluşturulması, aynı zamanda çocuğun sorumluluk alması, gereken yerlerde becerilerinin gelişmesi için çocuğa alan açılması özgüvenini destekleyecektir. Online eğitim süreci aile içindeki rolleri farklılaştırmış, ebeveynler öğretmenlik rolünü de üstlenmişlerdir. Bu noktada ebeveynler nerelerde desteğe ihtiyaçları olduğunu aile bireyleriyle paylaşması ve işbirliğiyle birbirlerini desteklemeleri kendilerini ikinci plana atarak zaman içinde toleranslarının tükenmesini önleyecektir.
Çocuğun sabahleyin başlayıp tüm gün devam edecek olan derslere hazırlık süreci nasıl olmalı? Anne-babası işe giden çocuk, uzaktan nasıl takip edilmeli?
Bu süreçte ailenin öğretmenlerle ve aynı zamanda diğer velilerle iletişim halinde olması işbirliğiyle online süreci yönetmek ve takipte olmak adına önem arz etmektedir. Anne-babaların çocuklarıyla ilişkilerinde bağlarını sevgi, anlayış ve güven üzerine yoğunlaştırmaları, aralarındaki iletişimi güçlendirecektir. Değerli hisseden, anlaşıldığını, desteklendiğini düşünen çocuk, tüm gün neler yaptığını ebeveynleriyle rahatça konuşur. Bu yüzden anne-babalar çocuklarıyla paylaşım için güvenli ortamı yaratmalıdır. Bu güvenli ortamda çocuğun fikirleri mutlaka sorulmalı, birlikte ders hazırlıkları yapılmalı, odasının temiz, düzenli ve sessiz olması sağlanmalıdır. Ebeveynler bu süreçte kendilerinin de nerede zorlandıklarını çocuklarına açıkça konuşup hangi konularda desteğe ihtiyaçları olduklarını anlatmalı, normal şartlara nazaran kendilerine ve çocuklarına daha esnek davranmalıdırlar. Anne-babanın evde olmadıkları sürenin nasıl geçeceği konusu birlikte fikir alışverişi yapılarak netleşmeli, rutinler ve yapılacaklar listesi oluşturulmalıdır. Aile içindeki sevgi bağı ön planda tutularak çocuğun sorumlulukları basitçe, açık ve net bir şekilde ifade edilmelidir. Ayrıca, çocuğa rehberlik edilerek online süreçte zorlandığı kısımlar desteklenmeli, davranışlarının olumlu ve olumsuz sonuçları konuşulmalıdır. Yine bu süreçte, çocuğun sorumluluk alması için alan açılmalı, gerekirse davranışlarının olumsuz sonuçlarını deneyimleyip dersler çıkarması için yapıcı geri bildirimler verilmelidir. Örneğin, ödevini yapmadığı için dersinden eksi (-) puan almışsa, kendini rahatlıkla ifade etmesi için güvenli ortam yaratılmalı, anlattığı zaman “ben sana demiştim” gibi eleştiriler nasihatler yerine, ‘peki böyle bir sonucun bir daha yaşanmaması için neleri farklı yapabilirsin?’ gibi destekleyici, çözümü kendinin bulacağı açık uçlu sorularla, geliştiren geri bildirimler verilmesi, çocuğun sorumluluk alma becerisini geliştirecektir.
Çocukların bilgisayar başında uzun saatler geçirmelerini istemeyen ebeveynler bugünlerde buna mecbur bırakıldı. Ders boyunca bilgisayar kullanan çocuklar, oyun için de tablet ve bilgisayarı kullanmak istiyor. Bunun için ebeveynlerin nasıl bir sistemi olmalı?
Digital dünyanın çocukları bu süreçte daha da ekrana maruz kalırken, ne gibi içeriklere tanıklık ettiklerinin aileler tarafından kontrol edilmesi çok kritiktir. İnternet kullanımında yaşa uygun oyunların seçimi ve süresi için ‘ebeveyn kontrolü’, ne gibi içeriklerin izlendiğinin kontrolü için ‘ebeveyn onayı’ gibi uygulamalarla kontrol sağlanabilir.
Okul sonrası oyun için tablet ve bilgisayar başında süre geçirmek isteyen çocuğun bu davranışı, duygusal ihtiyaçlarını karşılamak için seçtiği bir davranış olabilir. Aşırı bilgisayar oyunu oynamak isteyen çocuk, o oyunlar içerisinde başarı duygusu, ödül almak, takdir edilmek, onaylanmak, görülmek, arkadaşlık ve gruba dahil olmak gibi ihtiyaçlarını karşılamaya çalışıyor olabilir. Aile içinde bu ihtiyaçları karşılanan çocuklar, tablet ve bilgisayar oyunlarına daha az ilgi gösterip kurallara daha kolay uyum sağlayacaktır. Bu yüzden oluşturulacak her sistemin merkezine ‘Ortak kararlar’ konulması çocuğun varlığını destekler. Görüldüğünü, duyulduğunu ve fikirlerinin sorulduğunu deneyimleyen çocuk, ailesinin onu önemsediğinden emin olduğu için koruyucu önlemlere daha rahat uyum sağlar. Aile kendi zaman planlamasını mümkün oldukça çocuğun oyun, eğlence ihtiyaçlarının karşılanması şeklinde düzenleyerek sanal ortamdan çocuğunu uzak tutarak gerçek sevgi dolu dünyada tatmin olmasına alan açabilir. Bu açılan alan çocuğu doyuruyorsa sanal dünyaya ihtiyaç duymayacaktır. Bunun için aile ayrıca zaman ayırmakta zorlanıyorsa günlük rutinimize aile bireyleri dahil edilerek işbirliği sağlanabilir. Ev işlerini oyunlaştırarak eğlence ihtiyacı karşılanabilir. Sorumluluk vererek, davranışı ve çabayı takdir ederek çocuğun başarıyı deneyimlemesini sağlayabiliriz. Birlikte ev işi yaparken çocuğun kendince anlattığı hikayeleri can kulağı ile dinleyerek varlığının önemsendiğini hissettirebilirsiniz. Unutulmamalıdır ki çocuklarımızın en temel ihtiyacı ‘sevgidir.’ Sevgi, empati ve anlayışı merkezimize alarak çocuğumuz kaç yaşında olursa olsun, ona duygu düşüncelerinin önemli olduğunu hissettirdiğimiz sürece hayatımızdaki tüm süreçler kolaylık ve ahenkle çözümlenebilir.