Uzman Diyetisyen
Selen Teksoy Tamel
Besinler, organizmanın metabolik aktivitesi ve yaşam için gerekli olan zihinsel, fiziksel ve büyüme gibi temel fonksiyonları gerçekleştirmek için makro ve mikro besin maddelerini sağlayan bileşikleri içerirler.
Beslenmenin tek taraflı veya yetersiz olduğu durumlarda ise bağışıklık sisteminin çökerek hastalıklara karşı vücudun savunmasız hale gelişi beslenmenin önemini göstermektedir.
Yetersiz beslenme dünyadaki en yaygın immün yetmezlik nedenidir.
Bağışıklık sisteminin gelişiminde ve fonksiyonunda birtakım vitaminlerin önemli bir rol oynadığına dair büyük ölçüde destekleyici kanıtlar mevcuttur.
Yetersiz antioksidan vitamin alımı, çocuklarda klinik olarak anlamlı immün yetmezliğe ve enfeksiyonlara yol açabilir.
Vitamin ve mineral takviyeleri belli hastalıklarda tedavi, önlem veya immün sistemi desteklemek amacıyla kullanılan mikro besinlerdir.
Son yıllarda yapılan çalışmalarda, vitamin ve mineral eksikliği veya fazlalığının fizyolojik olarak bazı hastalıkların ortaya çıkmasına sebep olduğu görülmüştür. Bu eksikliklerin yeterli dozda takviyesi yapılarak giderilmesi, hastalıkların önlenmesi ve hastanın iyileşmesinde çok büyük önem taşımaktadır.
Vitamin ve minerallerin yanı sıra çocukların zeka, beden gelişimi ve bağışıklık sistemine katkısı açısından balık yağının önemi büyüktür. Sağlık üzerindeki faydaları saymakla bitmeyen omega 3 yağ asitlerinin en iyi kaynağı olan balık yağı, yağ oranı yüksek olan ton balığı, ringa balığı, uskumru gibi balıklardan elde edilen ve yüksek oranda omega 3 içeren bir besin takviyesidir.
Oda sıcaklığında sıvı formda bulunan balık yağı çocuklar başta olmak üzere her yaştan birey tarafından hekim önerisiyle kullanılabilen bir takviyedir.
Normal şartlarda Omega 3 ve diğer tüm faydalı besin ögelerinin en güvenli alım yöntemi doğal besinlerdir. Dolayısıyla haftada 2 — 3 gün balık tüketme şansı olan bireylerin, bu ihtiyacını beslenme yoluyla karşılamaları çok daha faydalıdır. Fakat denize uzak olan bölgelerde yaşayanlar veya balık pişirmekten, tüketmekten hoşlanmayanlar balık yağı takviyeleri hekim önerisi ile kullanılabilir.
Balık yağı takviyelerinin içerikleri hakkında bilgi vermeden önce burada özellikle vurgulamak istediğim nokta “HEKİM ÖNERİSİ İLE ALIM” kısmıdır.
Her vitamin ve mineralin yetersizliğinde sağlığımızı olumsuz etkilediği üzerinde fazlası ile durulmaktadır. Ancak unutulmaması gereken diğer bir nokta ise fazlalığında da sağlığı olumsuz yönde etkileyebileceğidir. Dolayısı ile herhangi bir şekilde eksikliği belirlenmemiş ve hekim tarafından da bu eksikliğin onaylanmadığı durumlarda kendi isteğimizle, etrafımızda bilir kişi olmayanların önerileri ile şeker kullanır gibi gelişigüzel alınan vitamin ve mineral takviyeleri tabiri caizse kaş yapalım derken göz çıkarma noktasına varabilmektedir.
Besin takviyesi olarak önerilen ve kullanılan birçok çeşit balık yağı bulunmaktadır. Ancak önemli olan omega 3’ün içeriğini belirleyen en önemli yağ asitlerinden EPA ve DHA’nın mutlaka dışardan alınması gerekir. Çünkü vücut tarafından sentezlenemedikleri için elzem yağ asitleri olarak adlandırılırlar.
Çocuklarda EPA veya DHA içeriği artan beslenme alışkanlığının fiziksel veya zihinsel işlev veya diğer sağlık sorunlarına fayda sağladığı yapılan çalışmalarla desteklenmiştir.
Yazının başlarında vitamin ve minerallerin eksikliğinde alınması gereken takviyenin bir hekim tarafında yapılması gerektiği uyarısında bulunmuştum. Gelin hep birlikte eksikliğinin oluşmaması için beslenmemizde nelere dikkat etmeliyiz bir göz atalım.
Daha önce de belirttiğim gibi normal şartlarda Omega 3 ve diğer tüm faydalı besin ögelerinin en güvenli alım yöntemi doğal besinlerdir. Özellikle soğuk sularda yaşayan uskumru, ton, somon, sardalye gibi yağlı balıklar ile gölde yaşayan alabalıklarda omega-3 bulunur. Bitkisel kaynaklarına bakacak olursak ceviz ve semizotu en başta gelmektedir.
Omega 3 yağ asitleri, beslenme rutininizde yer alması gereken temel yağlardır.
Son derece sağlıklı olan bu yağların, vücudunuz ve beyniniz için üstlendikleri oldukça önemli rolleri vardır. Ancak standart batı diyetiyle beslenen çoğu insan, yeterli omega 3 yağ asidi alamaz.
Son dönemlerde batı diyetini benimsemek ve bu tarzda beslenmeye yönelmek birçok hastalığın ortaya çıkışını de beraberinde getirmiştir.
Omega 3’ün doğal beslenme sürecinde ızgara, haşlama veya buğulama yöntemleriyle pişmiş balık yiyerek diyet yoluyla alınması mümkündür.
Kızartılmış balıklardan elde edilen Omega 3’ün, diğer yöntemlerle pişirilen balıklardan elde edilen kadar etkili olmadığı gözlemlenmiştir.
Çocuklar için hangi faydaları sağlıyor? Sorusuna kısaca yanıt vermem gerekirse;
- Fiziksel gelişimi destekler,
- Vücutta yağ birikmesine engel olur
- Bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olur
- Beyin gelişimini destekler
- Dikkat eksikliği için de destekleyicidir
- Akademik başarı ihtimalini artırır
- Kemik gelişimini destekler
- Kalp damar sağlığını korumaya yardımcı olur.