Göz Hastalıkları Uzmanı
Op. Dr. Serkan Dağdelen
Çocuklarınızın göz sağlığını korumak için, gözlerine zarar verebilecek her türlü tehlikeye karşı uyarıda bulunmanın yanında düzenli olarak göz kontrollerinin devamı gerekmektedir.
Göz muayenesinin belli bir yaşı yoktur.
Şikâyeti olan çocuk hangi yaşta olursa olsun muayene edilmelidir.
Çocuğun muayeneye müsaade etmediği durumlarda uyutucu, sakinleştirici ilaçlar kullanılır, onlarla da verimli sonuç alınamadığı takdirde genel anestezi verilerek muayenesi tamamlanır.
Çocukların hiçbir şikayeti olmasa bile;
- 1. Ay,
- 6.ay,
- 2—3 yaş ve
- Okul çağında her yıl göz muayenesinden geçmiş olmaları gerekir.
Çocuklarda görülebilen göz hastalıkları:
- Kırma kusurları,
- Göz tembelliği,
- Şaşılık,
- Konjenital gözyaşı kanal tıkanıklığı (gözde sulanma),
- Konjenital ve infantil kataraktlar,
- Konjonktivit (gözde çapaklanma ve kanlanma),
- Kornea hastalıkları (limbal dermoid, çeşitli distrofiler, Rieger ve Peters anomalisi gibi gelişme bozukluğu,
- Konjenital glokom (göz tansiyonu),
- Göz kapağı hastalıkları,
- Prematüre retinopatisi (ROP),
- Göz tümörleri (retinoblastom, medülloepitelyoma, iris kistleri),
- Nistagmus (istem dışı göz hareketleri)
Çocukluk çağında ortaya çıkan lösemiler (kan kanserleri), lenfomalar (lenf kanserleri), beyin tümörleri, abdominal yani karın bölgesinden kaynaklanan bazı tümörler, enzim bozukluğu sonucu vücutta bakır birikimiyle karaciğer sirozu yapan Wilson Hastalığı da göz muayenelerinde saptanabilir.
Tüm bu nedenler içinde çocuklarda en sık görülen göz problemleri kırma kusurları, şaşılık, konjonktivitler, gözyaşı kanal tıkanıklıkları, göz kapağında meydana gelen arpacık / şalazyon denilen enfeksiyöz / iltihabi kitleler olarak sınıflandırılabilir.
Kırma kusurları (Refraksiyon bozuklukları)
Dünya geneline baktığımız zaman görme kaybı nedenleri olarak ilk 3 sırada katarakt, maküla dejenerasyonu ve düzeltilmemiş kırma kusurları akla gelmektedir. Hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde düzeltilmemiş kırma kusurları ciddi bir görme kaybı nedenidir.
Kırma kusurları Miyopi, Hipermetropi ve Astigmatizma olarak başlıca 3 grupta incelenir.
Miyopide, kişi uzağı göremez.
Hipermetropide, uzağı görür, yakını göremez.
Astigmatizmada, hem uzak hem de yakını iyi göremez.
Miyopi göz küresinin büyük olmasına, hipermetropi ise küçük olmasına bağlıdır. Astigmatizma çeşitli nedenlere bağlı gelişebilir.
Kornea veya lense bağlı olabilir. Korneaya bağlı astigmatizma daha sık görülür.
Kornea, normalde bir futbol topu gibi simetrik bir yuvarlaklığa sahiptir, astigmatizma rahatsızlığında ise bu simetrik yuvarlaklık bir yumurta veya beysbol topu gibi eliptik bir şekle dönüşmektedir. Bu durumda retina üzerinde tek odak noktası yerine birden fazla odak noktası oluşmakta ve görüntüde dikey veya yatay bozulmalar olmaktadır.
Kırma kusurlarının belirtileri nelerdir?
- Televizyonu yakından izleme,
- Eliyle sürekli gözünü ovuşturma veya gözüyle oynama,
- Gözleri kısarak bakma,
- Okurken, okuma yapılan yüzeye iyice yaklaşma ve çok yakından okuma eğilimi,
- Çocukların özellikle yazıları bozuk yazması,
- Yürürken koşarken sebepsiz yere dengesini kaybedip düşmesi
Çocuğun karşıya bakarken başın yan pozisyonda olması, başını sağa sola doğru eğerek karşıya bakması, kırma kusurları, astigmatizma tipi rahatsızlıkları ve şaşılığı akla getirebilir.
Çocuklar ilk kez hangi yaşta göz doktoruna götürülmelidir?
- Çocukların hiçbir şikayeti olmasa bile 1. Ay, 6.ay, 2 — 3 yaş ve okul çağında her yıl göz muayenesinden geçmiş olmaları gerekir.
- Çocukta prematür doğum öyküsü varsa, şaşılık varsa, tespit edilmiş bir genetik / nörolojik hastalık varsa,
- Hamilelik sırasında annenin geçirdiği CMV enfeksiyonu, toksoplazmosis, kızamıkçık gibi bir enfeksiyon varsa,
- Ailede göz tembelliği, şaşılık, göz tümörü öyküsü, doğumsal katarakt, doğumsal glokom, genetik bir hastalık öyküsü varsa bu risk gruplarındaki çocuklar mutlaka 1 yaşından önce göz muayenesine getirilmelidir.
Kırma kusurları nasıl düzeltilir?
Kırma kusurlarının düzeltilmesi Ambliyopi yani Göz Tembelliği gelişmemesi için şarttır.
Kırma kusurlarının düzeltilmesinde standart uygulama gözlük kullanımıdır.
Erken yaşlarda gözlük takılması ile kırma kusurları düzeltilebilir ve göz tembelliği riski en aza indirilebilir.
Yaklaşık 4 aylıktan itibaren çocuklar gözlük takabilir.
Tabii bu kişiden kişiye ve aileye göre değişkenlik gösterebilir.
Çocuk büyüdükçe ve gözlüğe algısı arttıkça gözlüğe karşı bir isteksizlik ve takmama eğilimi baş gösterebilir.
Cam ve çerçeve teknolojisindeki ilerlemeler ile daha hafif camlar, ergonomik çerçeveler ile çocukların gözlüğe uyumu artmıştır.
12 — 13 yaşından büyük çocuklarda gözlük takılması istenmiyorsa ailenin de katılımıyla kontakt lens kullanımına geçilebilir.
Kontakt lens kullanımı bu yaşlarda çoğu kez bazı spor aktiviteleri ve sosyal olaylara katılım ile sınırlandırılmaktadır.
Laser ile kırma kusurlarının düzeltilmesi için istisnai durumlar dışında en erken 18 yaş beklenmelidir. Ancak bu yaşlarda da numaranın ilerlemediğinin bilinmesi önemlidir.
Çocuğun en az 1 yıl süreli izlenmiş olması ve numaranın değişmediğinden emin olunması gerekmektedir. Çünkü laser o andaki kırma kusurunu düzelmektedir.
Örneğin her iki gözde -4 numara miyopinin düzeltilmesi için laser ameliyatı olmuş 18 yaşında bir hasta düşünelim. Eğer gözlük numarası artma eğiliminde ise ve bu hasta 20 yaşına geldiğinde her iki gözde -6 numara miyop olacaksa, 18 yaşında laser ameliyatı olan hastamız -4 numara miyopi düzeltildiği için 20 yaşında yaklaşık -2 numara miyop kalacaktır. Bu durumda yeniden ameliyat olma zorunluluğu doğacak veya hastanın yeniden gözlük / kontakt lens kullanması gerekli olacaktır.
Tablet ve bilgisayar kullanımı, çocuklarda kırma kusurlarına yol açar mı?
Son zamanlarda yapılan araştırmalar miyopinin genetik faktörler yanında yakına bakma süresi ile ilintili olabileceğini ortaya koymuştur. Yani çok okuyan, bilgisayar ve tablet kullanan çocuklarda miyopiye eğilim artmaktadır. Miyopinin en iyi bilinen sebebi genetiktir ancak yakın çalışma sürelerinin uzun olması da miyopiye zemin hazırlamaktadır.
Ayrıca uzun süreli bilgisayar kullanımı, gözde yorgunluk, kanlanma ve göz kuruluğuna neden olmaktadır. Bu nedenle, iş veya çalışma gerekliliği dışında eğlence amacıyla bu tip cihazların 20 dakikadan uzun süre kullanılması tavsiye edilmemektedir. Bu süre sonunda gözlerin uzağa bakarak dinlendirilmesi gereklidir.
Akıllı telefon, tablet ve bilgisayarlardan görünür dalga boyundaki elektromanyetik dalgalar yayılır. Bir de görülmeyen dalga boyunda radyofrekans kısaca radyo dalgaları yayılmaktadır. Bu dalgalar 800 nm’nin üzerinde dalga boyuna sahiptir.
Saçılan radyofrekans dalgalarıyla ilgili oluşabilecek zararlara ait bilimsel bir veri elimizde bulunmamaktadır. Yani standardlara uygun üretilen bilgisayara, tablet gibi cihazların sağlığa zararlı oldukları noktasında elimizde somut bir kanıt yoktur.
Gün ışığında günde 2 saat vakit geçirmek de kırma kusuru ilerlemesini yavaşlatmaktadır.