Diş Hekimi
Esra İlkerli Şençağlı
Süt diş dizisi ve bunu izleyen karma diş dizisi, çocuğun büyümesinin en aktif olduğu dönemde gelişir.
İlk süt dişi 6. ayda çıkmaya başlar. Değişik grup süt dişleri, dönem dönem düşer ve yerlerini kalıcı dişlere bırakırlar. Bu durum, 12 yaşına kadar sürer.
20 adet süt dişi çocukluk dönemi boyunca ısırma, çiğneme ve ezme işlemleri ile sindirime yardımcı olur; yüzün ve çenenin gelişimini etkilerler. Daimi dişlere sürme rehberliği yaparak onların yerleşeceği boşluğu korur ve sürekli dişlere sağlıklı bir temel hazırlarlar.
Herhangi süt dişinin erken kaybı komşu dişlerin bu boşluğa doğru kaymasına neden olur. Böylelikle yer değiştiren bir diş, sürmeye hazır bekleyen daimi dişin sürmesine engel olur ya da ağız içinde çapraşıklığa yol açar.
Ayrıca erken süt dişi kayıpları çene gelişimini etkileyerek, estetik ve konuşma bozukluklarına yol açabilir.
Kalıcı dişlere uygulanan tüm tedaviler süt dişlerine de uygulanabilir.
Çocuk dişlerinin tedavileri (Pedodonti), uzman yaklaşımı gerektiren ayrı bir diş hekimliği dalıdır.
Ayrıca, çocuğun büyüme sürecinde iskeletsel çene gelişimi, Ortodonti uzmanı tarafından kontrol altında tutulmalıdır.
Bebeğin Sağlıklı Diş Gelişimi İçin
Anne ve Babaya Düşen Görevler
İlk süt dişleri bebek 6 aylık olduğu zaman genellikle alt çenede, ön orta kısımda, iki diş olarak görülür ve bu dişlere ön kesici (santral dişler) denir. Bu dişler sürekli dişlere göre küçük beyaz ve daha aralıklıdır. Bebeklerde dişin sürme dönemi farklılık gösterebilir.
Bazılarında erken bazılarındaysa geç sürebilir. Dişlerin sürme zamanı 10-12 aydan geç bile olsa bu normal olarak karşılanabilir.
Geç sürmüş olan dişler normal olarak karşılanabilir.
Çocuklarda Diş Temizliği
Çocuklar diş ve ağız temizliği konusunda çok iyi olmayabilirler.
Çocuğun el becerisi ve ebeveynin tutumu diş fırçalama alışkanlığını belirler. Bebeğin ağzında ilk dişler görülmeye başladıktan sonra (6-8 ay) temizlenmeye başlanmalıdır.
Her beslenmeden sonra temiz bir tülbent veya gazlı bez ile dişler silinir.
1-1,5 yaşından itibaren yumuşak bir diş fırçası ile dişlerin temizlenmesi sağlanabilir. Diş fırçası küçük başlı, düz, yumuşak ve naylon kıllardan oluşmalıdır.
İkinci yaş gününden sonra diş fırçalarını çocuklar kullanabilirler ama bu sadece alışkanlık kazandırılmak içindir. Bu görev ebeveynlerindir.
2.5 yaşından sonra çok az miktarda florürsüz diş macunu diş fırçası üstüne konulabilir.
6 yaşından sonra çocuklar için olan florür miktarı düşük diş macunu kullanılabilir. Diş macununun yutulmamasına özen gösterilmelidir.
Çocuklardaki Kötü Alışkanlıkların
Diş Yapısına Etkisi
Parmak Emme
Emme fonksiyonu yeni doğmuş bebeklerde çok kuvvetlidir. Parmak emme alışkanlığının genellikle 2 yaşın sonunda kaybolması gerekir. Ancak buna rağmen parmak ya da emzik emme alışkanlığı hala devam ederse, gelişmekte olan kas ve kemik yapıları üzerine basınç uygulayarak diş sağlığını olumsuz yönde etkiler.
Çocuk 4-5 yaşına kadar bu alışkanlıklardan vazgeçmezse, anne ve baba bu konuya müdahale etmelidir.
Tırnak Yeme
Çocuklarda tırnak yemeye 2 yaşından itibaren başlayabilir. Bu alışkanlık diş sağlığını olumsuz etkiler. Ağzın ön kısmındaki dişlerde yan dönmeleri, dişlerin ısırma yönünde aşınmalara neden olabilir.
Diş Gıcırdatma
Çocukların uyku sırasında ve gün boyunca dişlerini gıcırdatma eğilimleri (bruksizm) olabilir.
Çocuklarda sık görülen diş gıcırdatmanın kesin nedenleri bilinmese de çocuğun süt dişlerini temas ettirmeye çalışması sonucu geliştiği düşünülmektedir. Diş gıcırdatma sonucunda süt köpek dişleri ve kesici dişlerde hafif aşınmalar gözlemlenir. Diş gıcırdatma eğer çok ileri düzeydeyse yüz kaslarında, baş, boyun, kulak ve çene ekleminde ağrılar görülebilir.
Biberon Çürüğü
Bebeklerde bazen süt dişlerinin sürmesiyle birlikte özellikle üst çene ön bölgesindeki dişlerde kahverengi ve küçük lekeler görülebilir. Aslında bu lekeler diş çürükleridir ve bu çürükler nedeniyle dişler kırılır. Bu şekilde yaygın çürüklere biberonla ballı, şekerli veya bisküvili sütün verilmesi ve biberonun gece boyunca bebeğin ağzında kalmasına neden olur.
Biberon çürüğü çok hızlı ilerleyen bir çürük türüdür ve müdahale edilmezse alt kesici dişleri de içine alabilir. Biberon çürüğünden korunmak için geceleri, bebekleri ağzında biberonla uyutmamak, sütün içerisine tatlandırıcı gıdalar katmamak gerekir.
İlk dişlerin sürmeye başlamasıyla sabah ve gece beslenmeleri sonrası ıslak bir tülbentle dişleri silmelisiniz. Biberon çürükleri tedavi edilmezse ağrı ve iltihaplanma görülür.
İltihaplı ya da ağrıyan dişler, bebeğin huzursuzlanmasına ve beslenme düzeninin kaybolmasına neden olur. Ayrıca alttan gelecek olan kalıcı dişleri de etkileyip şekillerinin bozuk olmasına yol açar. Bu dişler çekilmek zorunda kalırsa çocukta konuşma problemleri ortaya çıkabilir.
Çocuk Dişlerini Koruyucu Önlemler
Fissür Örtücü (Fissür Sealent)
Azı dişlerinin çiğneyici yüzeylerinde pit ve fissür denilen girinti ve çıkıntılar vardır. Fissür örtücüler dişleri çürükten korumak için bu çukurları dolduran plastik esaslı malzemelerdir. Sıvı şeklinde ve beyaz renklidir. Uygularken dişleri aşındırmaya gerek yoktur.
Ağrısız bir tedavidir.
Fissür örtücüler daimi dişleri yeni sürmüş çocukların, genellikle 1. ve 2. büyük azı dişlerine uygulanır.
Flor Uygulaması
Dişler mineralize olurken florürün ortamda olması dişin mine tabakasını güçlendirir. Diş çürüğe karşı dirençli hale gelir.
Flor alımının iki esas yolu vardır. Florürlü suyun içilmesi, florür takviyelerinin yutulması şeklinde olan sistematik alım ve günlük florürlü diş macunu gargara kullanımı veya diş hekiminin uyguladığı florür jelleri gibi lokal uygulamadır.
Kullanılmakta olan içme sularının flor içermesi önemlidir. Bunun yeterli olmadığı durumlarda uygun doz belirlenerek flor takviyeleri alınabilir. Çocuğunuz çok fazla florür alırsa daimi dişlerin ön yüzeylerinde beyaz, düzensiz lekeler (florosiz) olabilir.
Lokal Flor Uygulaması
Flor diş hekimi tarafından, özel bir kalıba solüsyon veya jel ile doldurulup birkaç dakika ağza uygulanır. Bu işlemin 6 ayda bir tekrar edilmesi gerekir.
Yer Tutucu Uygulaması
Süt dişinin zamanından önce kaybedildiği durumlarda, daimi diş gelinceye kadar geçici bir yer tutucu yapmak gerekebilir.
Yer tutucular sabit veya hareketli olabilir. Gerektiği halde yer tutucu yapılmazsa her iki taraftaki dişler bu boşluğa devrilir. Karşı çenedeki diş uzama yapar. Bu durumda ortodonti tedavisi gerekli olur.
Daimi Dişlerde Sorunlara Yol Açabilecek
Süt Dişi Problemleri
Ön süt dişlerine gelmiş olan bir darbe enfeksiyona yol açabilir; daimi dişlerin şekil, büyüklük ve renklerinde düzensizlikler yapabilir.
Süt dişleri tedavi ile yerlerinde tutulmak yerine çekilirse, boşluğu kapatmak için yer tutuculara gerek duyulabilir.
6 yaş dişi ağız içinde sürerken süt birinci ve ikinci azılarının yerlerinde olması çok önemlidir. Böylelikle 6 yaş dişi yerinde sürecektir.
Çocuklarda Oluşmuş Diş Problemlerinin Tedavi Edilmesi
Çürük
Dişteki çürük kısım temizlenerek kalıcı veya geçici bir dolgu maddesiyle doldurulur. Çürük çok ilerlemişse, dişe ampütasyon veya gerekli durumda kanal tedavisi uygulanabilir.
Darbe
Bazen düşme veya yaralanma durumunda daimi diş veya süt dişi yerinden çıkabilir ya da kırılabilir. Kaza sonucu daimi dişte bir kırılma oluşursa, veya daimi diş yerinden tamamen çıkmışsa süt içerisine konup zaman kaybetmeden diş hekimine gidilmelidir. Yerinden çıkmış daimi dişler yerine yerleştirilebilir, kırık dişin kendi kırık parçası ile veya dolgu ile düzeltilebilir. Süt dişlerinde oluşan kırık veya dişin yerinden çıkması durumunda kırık bölge dolgu veya dişin kırık parçası ile düzeltilebilir fakat yerinden çıkmış süt dişi yerine yerleştirilemez.
Diş Çekimi
Bazı durumlarda çürük, dişin canlı kısmına kadar ilerlemiştir ve dişin köklerinde çene kemiğine kadar dayanmış iltihaplı bir durum gelişebilir. Böyle durumlarda bu bir süt dişiyse ve kanal tedavisi ile tedavi edilmeyecek durumda ise ve alttan gelen daimi dişin sürmesi çok yakınsa çekim yapılabilir. Daimi dişin sürme zamanı yakın değilse çekilen dişin yerine bir yer tutucu yapılması gerekir.
Koruyucu diğer iki tedavi yöntemi de süt dişlerinin çürüğe direncini artırmak için uygulanan, “‘topikal flor ile çürüğe eğilimli bölgelerin kapatılması”‘ anlamına gelen fissür sealant”‘tır.
Çocuk 6 yaşına geldiğine, ilk kalıcı diş olan 1. büyük azı dişi ağızda yerini alır. En uzun süre ve en çok fonksiyon gören bu dişler, mutlaka fissür sealant topikal flor uygulaması ile çürüğe karşı korunmalıdır.
Erkenden alınacak önlemler ve koruyucu amaçlı küçük müdahaleler, çocukların ileri yaşlarda sorunsuz gülümsemelerini sağlar. Tüm bunların sonucu olarak süt dişlerine sahip çocuklarda ağız diş sağlığına büyük önem vermek gerekir.
Çocukların ilk 6 yıllık ağız diş sağlığından tamamıyla ebeveynleri sorumludur. Bu dönemde çocuklara ağız diş sağlığının önemi öğretilmelidir.