Çocuk ve Ergen Psikiyatristi
Dr. Erdem Beyoğlu
Çocuklarda Sınav Kaygısı, sınav veya değerlendirme durumunda yaşanan, bireyin gerçek performansını ortaya koymasını engelleyen, bildiklerini sınav kağıdına yansıtmasına engel olan, hoş olmayan bir duygu durumudur.
Belirtileri
Belirtilerine baktığımızda birçok kaygı belirtisinin sınav öncesinde ve sınav sırasında olduğu görülmektedir.
Bunların başında huzursuzluk, endişe, tedirginlik, sıkıntı, başarısızlık korkusu, çalışmaya isteksizlik, mide bulantısı, taşikardi, titreme, ağız kuruluğu, iç sıkıntısı, terleme, uyku düzeninde bozukluklar, karın ağrıları gibi bedensel yakınmalar, dikkat ve konsantrasyonda bozulma, öğrenilenleri aktarmada zorlanma, okuduğunu anlamama, düşünceleri organize etmede zorluk, dikkatte azalma, sınavın içeriğine değil kendisine odaklanma, zihinsel becerilerde zayıflama, enerji azlığı, kendine güvende azalma, yetersiz ve değersiz görme gelmektedir.
Sınav Kaygısı olan çocuklarda sınavlara ve derslere karşı “Sınava hazır değilim”, “Sınava hazırlanmak için gerekli zamanım yok ki!”, “Bu konuları anlayamıyorum, aptal olmalıyım” “Ben zaten bu konuları anlamıyorum” “Biliyorum, bu sınavda başarılı olamayacağım”, “Sınav kötü geçecek”, “Çok fazla konu var, hangi birine hazırlanayım?” şeklinde kaygı yüklü düşünceler olmaktadır.
Aslında genel olarak bakıldığında Sınav Kaygısının bir miktar olmasının akademik başarı için gerekli ve daha iyisi için itici bir güç olduğu görülmektedir. Ancak kaygı düzeyinin yüksek olması halinde çocuk üzerindeki stres artmakta ve çocuk üzerine olumsuz etkiler yapmaktadır. Bu da çocuğun gelecek fırsatlarını ve kariyer seçimini olumsuz etkilemektedir.
İlişkili etkenler
Çocuklarda sınav kaygısı; öğrencinin sınava yüklediği anlamlar, geçmiş sınav deneyimleri ve inançları, aile tutumunun aşırı mükemmeliyetçi, kıyaslayıcı veya eleştirel olması ve zaman yönetme becerilerinin düşük olmasının sınav kaygısı üzerinde etkili olabileceği düşünülmektedir.
Ayrıca Dikkat Eksikliği – Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), Depresyon, Sosyal Kaygı gibi kaygı bozukluklarıyla ilintili olduğu da bilinmektedir.
Tedavi
Sınav kaygısının akademik başarıyı düşürdüğü ve öğrencilerin gerçek performanslarını göstermesini engellediği aşikardır. Burada unutulmamalıdır ki sınav kaygısı tedavi edilmesi gereken ve doğru bir yaklaşımla çocuğa yaklaşıldığında çocuğun performansı ve işlevselliği tamamen düzeltilebilen bir psikiyatrik rahatsızlıktır.
Sınav Kaygısının en önemli tedavisinin önceden çalışmak olduğunu unutmamak gerekir. Ancak yine de Sınav Kaygısı tedavisinin incelikle ele alınması gerekmektedir.
Temek hedef çocuğun özgüvenini kırmadan sınav performansını arttırmak olmalıdır. Bu amaçla aşağıdaki öneriler uygulanmaktadır.
Sınav Öncesi
Çalışma alışkanlıklarını ve sınava ilişkin tutumları gözden geçirilmesi ve hedefe yönelik yeni bir çalışma rutinin kazandırılması ve belli aralıklarla durumun kontrol edilmesi sağlanmalıdır. Ayrıca zamanın iyi kullanılması için gerekli eğitsel destek alması da önerilmektedir.
Beslenme ve uykuya dikkat edilmesi ve sınava yönelik çalışmaların son güne hatta geceye bırakılmaması önerilmektedir.
Sınav Sırasında
Olumsuz düşüncelere karşı kontrolün kendisinde olduğunu hatırlatma, yanıtlayabileceği sorulardan başlama, kaygıyı azaltmaya yönelik teknikler, nefes egzersizleri veya dikkat dağıtıcı uygulamalar kaygının azaltılmasına olumlu katkıda bulunacaktır.
Ailelere Öneriler
Aile için sınavın ne anlam ifade ettiği, sınava yönelik tutum ve yaklaşımları önemlidir.
Sıklıkla aileler kendi kaygılarını çocuklarına yansıtmaktadırlar. Çocuktan yüksek beklentilerinin olması, ayrıntılarla aşırı uğraş sergilemeleri ve sınavı bir araç değil amaç olarak görmeleri oldukça önemlidir. Dolayısı ile aileler sınırlarının farkında olmalıdırlar.
Çocuklarına güven ve sorumluluk vermeli ve çocukları ile iletişimlerinde olumsuz bir dil yerine olumlu bir dil kullanmalıdır. Sınavlara ilişkin konuşmalarda özenli davranmalı, gerçekçi olmalı, akranlarıyla karşılaştırmaktan kaçınmalıdır. Sınavı yüceltmeme, ölüm kalım sorunu olarak göstermeme önerilmektedir.
Sonuç olarak Sınav Kaygısı çocuğu olumsuz etkileyen bir rahatsızlıktır. Tüm bu önerilere rağmen halen çocukta kaygılar devam ediyorsa ve içe kapanma, ağlama, alınganlık, özgüven azlığı gibi belirtiler ortaya çıkmışsa mutlaka uzmana başvurulması ve tedavi için gerekli yol haritasının belirlenmesi gerekmektedir.