Eğitim Uzmanı ve Danışmanı
Ayşe Hunat Öztoprak
Sınav stresini hatırlarsınız. Sınavdan aylar öncesinde başlayabildiği gibi tarih yaklaştıkça basan sıcaklığı, kalp atışındaki artışı veya dişleri sıkmanın çenede yarattığı yorgunluğu bilirsiniz.
Özellikle sınav kültürüne dayalı eğitim programlarında okumuş olanlarımız bu duygulara çok uzak değildir.
Kolej Giriş Sınavının ilk etabı bu ay gerçekleştiriliyor, 28 Ocak 2023.
Öğrencilerin sınav stresi yaşaması çok doğal bir durum, ancak stres devamlılık kazanmışsa endişeye dönüşebilir ve öğrencinin özel hayatına ve sosyal yaşantısına olumsuz etki yaratabilir.
Özellikle günümüzde öğrencilerimiz arasında öğrenme hızları farklılık gösteren, disleksi veya ADHD tanıları olan çocuklarımız olduğunu düşünürsek, stres seviyelerinin başarısızlık korkusuna evrilebileceğini ve düşük performansla sonuçlanacağını söyleyebiliriz.
Bazı öğrenciler ise ipin ucunu kaçırmış olduklarını ve bunca zamandır öğrenemediklerinin altında eziliyor hissedebilir. Hatta bazı çocuklarımız akademik başarısını kendi öz değeri ile eşleştirmiş de olabilir. Sınav süresini yeterince iyi kullanamamaktan korkanları da unutmamak gerekir..
Sınav stresini nasıl tanırsınız?
Öğretmenler ve ebeveynler çocukların hayatlarında en etkin yetişkinlerdir ve sınav stresi veya endişesi ile başa çıkmada beraber hareket edebilirler. Önce nasıl tanımlayacağımıza bakalım;
- Küçük problemler üzerine ağlamalar baş gösteriyorsa,
- Huysuzluk dikkat çekici bir boyuta gelmişse,
- Sınav hakkında konuşmalar ve sorular çoğalmışsa,
- Uykusuzluk baş gösteriyorsa,
- Çalışmayı erteliyor, genel bir isteksizlik görülüyorsa,
- Okula gitmek istemiyorsa,
- Özellikle deneme sınavı veya sözlü yapılacağı günlerde baş ağrısı, mide bulantısı gibi fiziksel etkiler yaşanıyorsa,
- Kendileri ve performansları hakkında negatif konuşuyorlarsa öğrencinin stres altında olduğunu söylemek mümkün.
Yavrularımıza onları gördüğümüz zaman dilimlerinde, ister yemek masasında ister ders sırasında, yardım edebiliriz.
Sınav stresini / endişesini azaltmak için ÖĞRETMENLER ne yapabilir?
- Sınav formatı hakkında bilgilendirme. Her sınavın bir yapısı var. Kaç tane çoktan seçmeli sorusu, kaç tane paragraf sorusu veya boşlukları doldurma sorusu olduğu takribi olarak biliniyor. Ne kadarına ne kadar süre ayrılacağı, hangi soruları öncelikli yapacaklarına dair taktikler paylaşılmalı. Ayrıca veliler sınav yapısı hakkında bilgilendirilmeli.
- Çalışma stilini belirleme. Öğrenciler faklı öğrenme stillerine sahip. Bazıları ses kaydı dinleyerek çalışmayı, bazıları çalıştıklarını resmederek öğrenmeyi tercih edebilir. Öğrencilere farklı öğrenme stillerine yönelik materyal temin edin, farklı öğrenme stratejilerine yer verin.
- Strateji geliştirme. Öğrencilerin kendilerini güvende hissetmelerine yönelik taktikler verin: her sorunun iki kez okunması, kilit kelimelerin altlarının çizilmesi, anlaşılmayan sorunun daha sonra bakılmak üzere işaretlenmesi ve zaman kaybı yaşanmadan bir sonraki soruya geçilmesi gibi. Soru yapısı ile ilgili dikkat edilecek noktalar veya sınav kağıdını teslim etmeden evvel kontrol süresinin ayrılması üzerinde çalışmalar yapın.
- Deneme sınavlarının denemesini yapma. Birlikte yapılacak bir deneme sınavında, stres yaşanmadan zaman yönetimi üzerinde durulabilir. Deneme sınavının denemesi, soruların doğruluğu veya yanlışlığı ötesinde zamanı idareli kullanmayı, sınav kağıdını teslim etmeden evvel tüm soruların işaretlendiğini çek etmeyi, sınav başlamadan önce doldurulması gereken yerleri birlikte doldurmayı ihtiva edebilir. Sınava yönelik teknik bilgi şeklinde gerçekleştirilebileceği gibi sadece sınavda yapılabilecekler veya yapılamayacaklara yönelik bir yoklama da gerçekleştirilebilir. Kendilerini tam olarak neyin beklediğini bilmeleri çocuklarımızı daha rahat hissettirecektir.
Sınav stresini / endişesini azaltmak için EBEVEYNLER ne yapabilir?
- Gerçekçi hedefler koyun. Çocuğunuzun stres veya endişesinin üstesinden gelmesine yardımcı olabilecek en önemli kişiler ebeveynler. Öncelikli olarak yapıcı bir konuşma dili edinin ve çocuğunuzu tanıyın. Yapabileceklerini taktir edin ve başarısızlık hissi vermeden gerçekçi hedefler koyun. Kendini aşmasını sağlamaya çalışıyoruz, kıyaslamıyoruz ve küçümseyici vücut dili veya sözel ifade kullanmıyoruz. Sadece okul yıllarında değil ama tüm hayatları boyunca yavrularımıza hoşgörü ile yaklaşıyoruz.
- Gayreti alkışlayın. Deneme sınavlarının sonuçlarından bağımsız, çocuğunuzun istikrarlı çalışmasını övün. Emeğini ve kararlılığını kutlamak için somut göstergeler sergileyin; çabalarından ötürü akşam yemeğinde ne yeneceğine o karar versin örneğin. Çocuğunuz elinden gelenin en iyisini yaptığı halde istediği notu alamadıysa, pes etmemesi adına onu yüreklendirin. Gayretin karşılığı her zaman alınır.
- Çalışma planı oluşturun. Beraberce günü programlayabilirsiniz ve çalışma aralıklarını birlikte planlayabilirsiniz. Hevesli olması için kendisinin fikirlerine ve isteklerine yer verin ve onun talepleri doğrultusunda gerçekleştirin programı. Sizin desteğinize ihtiyaç duyabileceğini göz önünde bulundurun. Kendinizi yavrunuza destek olmak üzere her gün bir saat hazır bulundurun. Takıldığı konular veya sorular üzerinden birlikte geçin ve istikrarlı olun. Her akşam yemeğinden sonra ‘destek saati’ ilan edin ve o zaman diliminde derslerle ilgili olsun olmasın ihtiyaçları için hazır bulunun.
- Hazırlanmalarına yardımcı olun. Sınavlara hazırlanmak sadece bilgi edinmek ve soru çözmekle olmuyor. Düzenli bir yatak saati, sabah kahvaltısı, destek saati, nefes çalışmaları, ev içi huzur, sosyalleşme, bedensel aktivite vb. küçük alışkanlıklar edinin, edindirin. Unutmayın ki aslında hayata hazırlıyorsunuz. Stres veya endişe karşısında ne yapacağını öğretiyorsunuz. Zorlukları nasıl aşacağını, kendine değer vermeyi, duygularını regule etmeyi ve azimle yola devam etmeyi öğretiyorsunuz.
Sınav stresini / endişesini azaltmak için ÖĞRETMEN-EBEVEYN ne yapabilir?
Eğitim bir takım işi. Son yazdığım yazılarımda bu takım kavramına değiniyorum sıklıkla.
Öğretmen-ebeveyn ekibinin iletişim kurmasından veli toplantılarının nasıl yönetileceğine yönelik taktikler paylaşıyorum. Eğitimde takım olmamızı gerektiren başka bir başlık sınav stresi. Öğrenciler açık iletişim kurmaktan çekinebilir. Öğretmeniyle rahat bir iletişim kuran çocuk ebeveyniyle aynı iletişimi kuramayabilir veya konu alanları farklılık gösterebilir. Bildiklerimizi paylaşmak üzere toplantılar düzenleyin. Endişelerinizi rahatlıkla dile getirin ve bir yol haritası çizin.
Unutmayın, öğrencinin hayatında etkin olan yetişkinler fikir ve söz birliği yaptığında dinlemeye ve uygulamaya meyilli olacaktır çocuk.
Tetikleyicileri öğrenin. Öğrenci kendi stres ve endişesini tanımlamakta zorlanabilir. Sorular sorun, açık iletişim kurun. Sınavda başarısız olduğu taktirde sevginizi yitirmekten korkuyor olabilir. Yapabileceklerinin en iyisini yapmış olmalarının, yüksek sınav notundan daha önemli olduğunu hatırlatın. Geri dönüşler önemli, çocuklar hepimizin çocuğu, geleceğimiz. Onların talepleri doğrultusunda değişiklikler yapılabilir sistemlerde.
Olumlu konuşmayı benimsetin. Stres veya endişe yaşayan çocuklarımız kendilerini küçümsemeyi, kendileri ile ilgili değer düşürücü şakalar yapmayı alışkanlık haline getirmiş olabilir. Nasıl konuşması gerektiğini vurgulamak ve düzeltmek yerine olumlu ve tercih edilen cümleyi tekrar edin. Yapma demektense doğru olanı siz gösterin, kendinize olumlu konuşmayı benimsetin. Akademik başarının öz değerlerini zedelemesine izin vermeyin yavrularımızın. Yaşam boyu sınavlara girecek çocuklarımız ve aldıkları not, karakterlerinin veya zekalarının ölçütü değil.
Rahatlama tekniklerini öğretin. Eğitimde nefes çalışmalarının etkisi kanıtlanmış durumda. Tek tek kasları gevşetme, sevgi ve şefkat meditasyonu, görselleştirme teknikleri vb. sınav stresini veya endişesini azaltmaya yönelik uygulamalar. Bilinçli farkındalık hayatın her alanında yer alıyor ve öğretilerine hepimizin ihtiyaç duyduğu deneyimler yaşayabiliyoruz. Eğitimde nefes çalışmalarına ve rahatlama tekniklerine yönelik geçmiş yazılarıma bakabilir, Spotify üzerinden Veli Sohbetleri podcastımda yer alan sınav öncesi meditasyonlarını dinleyebilirsiniz. Destek saatinde veya sınıf içi etkinliklerde, rahatlama tekniklerini periyodik olarak öğrenim yaşantılarına dahil edebilirsiniz.
Sınav bittikten sonra dahi stres veya endişe yaşanmaya devam edilebilir. Konuşmak faydalı olacaktır, önemli olan değer verdiğinizi görmeleri ve hissetmeleri. Sınav notundan bağımsız olarak sevildiklerini hissettirin onlara. Gayretlerine övgüde bulunun, seçimleri doğrultusunda eğlenceli bir etkinlikte yer alın. Kolej sınavları çocuklarımızın hayatlarındaki bir çok sınavdan sadece biri, sizin bu dönemdeki tutumunuz ise yaşama yönelik değerlerinizi sınayacağınız bir başka test.
Bol Şans.