Çocuk Cerrahı
Uzm. Dr. Gönül Küçük Erensu
Çocuklarda en önemli sağlık sorunlarından bir tanesi de karın ağrısıdır. Çocuk yaş grubu, karın ağrısını dikkat çekmek için de kullanabileceği gibi özellikle ani başlayan karın ağrıları çok önemlidir. Ani başlayan karın ağrılarının önemli olmasının en büyük sebebi içinde acil cerrahi gerektirebilecek patolojileri de içeriyor olması ve ayırıcı tanının buna göre yapılması gerekliliğidir.
Ağrının başlangıç zamanı, yeri ve şiddeti gibi özellikler mutlaka sorgulanmalı ve muayenede karında şişlik var mı, hassasiyet var mı, el çekilince ağrıda artış var mı, dinlemekle barsak sesleri nasıl diye değerlendirilmelidir.
Karnı ağrıyan bir çocuğa doktor değerlendirme yapmadan ağrı kesici verilmesi doğru değildir. Ağrı kesici ilaçların verilmesinin karın içinde var olan cerrahi bir nedeni maskeleyebileceği bilinmelidir.
Bazen tanı koyma ve takip sürecinde ağrı kesici ilaç vermeden ağrının izlenmesi gerekebilir.
Ani başlayan karın ağrılarının en sık sebepleri;
- İshaller,
- İdrar yolu enfeksiyonları,
- İdrar yolu taşları,
- Kabızlık ve gaza bağlı karın ağrılarıdır.
Artmış barsak sesleri ishalin bir bulgusu olabilir.
İshal, kıvrandırıcı tarzda karın ağrısı yapan nedenlerin başında gelir.
Eğer barsak sesleri azalmış ya da hiç yoksa, o zaman bir barsak tıkanıklığı söz konusu olabilir.
Kız çocuklarında ise, yumurtalıklardan kaynaklanabilecek sorunlar mutlaka akılda tutulmalıdır.
Çocukluk yaş gruplarında tanısının konup tedavisinin gecikmeden yapılması gereken en önemli patolojilerden biri akut apandisittir.
Altı yaşın altındaki çocukların yaklaşık %60’ında apandisit tablosu tam bulgu vermeyip, çocuk tarafından tam tarif edilemeyip karşımıza ilerleyip patlayarak gelebilir. Bu yüzden çocukluk yaş grubunda ani başlayan karın ağrıları ihmal edilmemelidir ve gereklilik halinde Çocuk Cerrahisi uzmanı tarafından değerlendirilmelidir.
Yapılan tetkikler ile diğer patolojiler ekarte edilip akut apandisit tanısı konduktan sonra bunun tedavisi günümüzde artık neredeyse günübirlik cerrahi şeklinde yapılmakta, laparoskopik olarak apendiksin çıkarılma işlemi uygulanmaktadır. Böylece çocuğun hastanede kalış süresi çok azalmakta, ağrısı ameliyat sonrası belirgin olarak az olmakta ve okuluna, gündelik hayatına çok kısa sürede dönebilmektedir.
Karın ağrısı olan çocuklarda bazı ayırıcı özellikler;
- Kabızlıkla birlikte karnın sol alt tarafında aniden başlayan karın ağrısı var ise gaz sancısı olabilir. Gaitasını yapınca rahatlayan bir karın ağrısıdır, kabızlığa yönelik tedavi başlanır.
- İshale eşlik eden ara sıra kıvrandırıcı karın ağrısı varsa ve başka bir bulgu yoksa genellikle cerrahi bir durum yoktur.
- Üst solunum yolu enfeksiyonuna eşlik eden karın ağrılarında başka bir bulgu da yoksa genellikle cerrahi bir durum yoktur.
- Sık idrara gitme veya idrar yaparken yanma ile karın ağrısı varsa idrar yolu enfeksiyonu düşünülür. Antibiyotik ile tedavi edilir.
- Karın ağrısı, karında şişlik, safralı (yeşil) kusma, birkaç gündür gaz — gaita çıkarmama varsa barsak tıkanıklığı olabilir, acil olarak değerlendirilmesi gerekir. Ameliyat gerekebilir.
- Karın ağrısı yemekle ilişkili, karnın üst tarafında ve bastırınca artıyorsa gastrit veya ülser olabilir, mide koruyucu tedavi başlanır ve elektif şartlarda endoskopi planlanır.
- Karın ağrısı ile birlikte kanlı, sümüklü ishal varsa amip olabilir, uygun antibiyotik ile tedavi edilir.
- Bebeklerde (15 günlük ile 3 aylık) akşamları aniden başlayan, saatlerce süren karın ağrısı ve ağlama nöbetleri olabilir. Bebek yorulup uyuyunca, gaz çıkarınca veya dışkı yapınca ağrı kendiliğinden geçiyor ise infantil kolik olarak değerlendirilir ve ağrı gittikçe seyrekleşir, 3 — 4 aylıkken kaybolur.
- Erkek çocuklarında karın ağrısı ile birlikte skrotumda ağrı, kızarıklık var ve testise dokunulduğunda ağrı varsa testis torsiyonu (testisin kendi ekseninde dönüp dolaşımını bozması) veya testis iltihaplanması olabilir. Çok acil bir tablo olup çocuğun beslenmesi kesilip acilen ultrason ile değerlendirilmesi gerekir. Tanı testis torsiyonu ise acil ameliyata alınması gerekir, testis iltihaplanması ise yatak istirahati ve antibiyotik tedavisi verilir.
- Kız çocuklarında karnın sağ ve sol alt kısmında şiddetli ağrı varsa ve ele kitle geliyor ise over torsiyonu (yumurtalığın kendi ekseninde dönmesine bağlı olarak dolaşımının bozulması) olabilir. Çok acil bir tablo olup çocuğun beslenmesi kesilip acilen ultrason ile değerlendirilmesi gerekir ve tanı over torsiyonu ise acilen ameliyata alınarak laparoskopik olarak over normal haline döndürülür, eşlik eden over kisti varsa kist boşaltılıp çıkarılır.
- Özellikle 2 aylık — 2 yaş çocukluk yaş grubunda tekrarlayan karın ağrısı, karında şişlik, huzursuzluk, kusma ve çilek jölesi şeklinde gaita varsa invajinasyon (barsağın iç içe geçmesi, barsak düğümlenmesi) açısından acilen değerlendirilmelidir. Tanı invajinasyon ise beslenme hemen kesilmeli, 24 saatten kısa öykü varsa hidrostatik/pnömotik redüksiyon (popodan su veya hava verilerek düğümlenmenin ameliyatsız açılması) denenmeli, başarısız olunursa laparoskopik olarak düğümlenmenin açılması denenmeli, yine başarısızsa açık ameliyat ile düğümlenme açılmalıdır. Genel durumu bozuk, 24 saatten daha uzun öykü verilen hastalarda vakit kaybedilmeden açık ameliyata alınıp düğümlenme açılmalı, barsak dolaşımı bozulmuşsa barsak çıkarılmalıdır.
- Bisiklet gidonu çarpması gibi bir travma öyküsü olup karnın üst kısmında ağrı varsa pankreas yaralanması açısından değerlendirilmelidir.
- Kıvrandırıcı tarzda tek taraflı karın/yan ağrısı varsa ve daha önce taş düşürme veya ailede taş düşürme öyküsü varsa ürolitiazis (idrar yolunda taş) açısından değerlendirilmelidir, ultrason, gerekirse tomografi çekilip tanı konmalı, damardan sıvı verilmesine rağmen taş düşmemişse taşa yönelik girişim yapılmalıdır.