Gelişim Psikoloğu
Hatice Özoğulöz
Tırnak yeme davranışı çocukluk çağında başlayan, ergenliğe doğru artış gösterebilen ve yetişkinlikte sıklığı azalsa da devam edebilen, bedenimize birçok olumsuz etkisi olan bir alışkanlıktır. Klinik adı ile; Onikofaji.
Onikofaji, tırnak yemenin kontrol edilemez, tekrarlayan bir alışkanlığa dönüşmesi durumudur.
Tırnak çevresindeki dokuyu da içerir.
Yapılan çalışmalar, onikofaji’nin 4 — 6 yaş aralığında ve erkek çocuklarda daha sık görüldüğünü gösteriyor.
İnsanlar neden tırnaklarını yer?
Onikofaji’nin nasıl oluştuğu tam olarak bilinmese de; çocukluk çağında kaygı, üzüntü, korku, değersizlik veya güvensizlik hislerinin tırnak yeme davranışının oluşumunda etkili olduğu düşünülmektedir.
Özellikle, yeterli sevgi ve ilgi alamayan çocukların yalnızlıklarını hafifletmek veya kısa süreli rahatlamak için yapmaya başladıkları bir davranış olarak ortaya çıkabileceği bulunmuştur.
Araştırma sonuçları, tırnak yeme davranışı olan bireylerde, diğer bireylere kıyasla daha fazla kaygı bozukluğu olduğunu göstermektedir.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, Depresyon, Obsesif Kompülsif Bozukluk, Ayrılık anksiyetesi, Tourette sendromu gibi psikolojik bozukluklar tırnak yeme davranışı ile birlikte görülebilir. Elbette, bu bozukluklara sahip olan herkes tırnak yeme davranışı göstermez. Aynı şekilde, tırnak yemek de bu bozukluklara sahip olduğumuzu göstermez. Fakat, bu bozuklukların bir risk faktörü olabileceği bulunmuştur.
Tırnak yemek, en yaygın stres azaltıcı alışkanlıklardan bir tanesidir. Diğer sağlıksız stres azaltma alışkanlıkları arasında, parmak emmek, diş gıcırdatmak, burun karıştırmak ve saç çekmek vardır.
Araştırmalara göre, bebeklik döneminde parmak emme davranışı olan çocukların ileriki yaşlarında tırnak yeme davranışı gösterme ihtimalinin daha yüksek olduğu bulunmuştur.
Son yıllarda yapılan araştırmalara göre, bir göreve odaklandığımızda veya can sıkıntısı hissettiğimizde, kendimizi meşgul etmek için otomatik yaptığımız, stresimizi azaltan bir alışkanlık olabileceği de belirtildi.
Bu alışkanlığın nasıl başladığı konusunda net bir bilgi olmasa da başladıktan sonra tırnak yeme davranışı ile başa çıkmak zor olabilir. Çünkü, tırnak yeme davranışı, vücudumuzda serotonin hormonunu salgılanmasını sağlar.
Serotonin, bizim mutlu ve sakin hissetmemize neden olur. Böylece, ne zaman elimizi ağzımıza götürsek, kendimizi daha rahat hissederiz ve bir süre sonra, bu davranış düşünmeden yaptığımız bir alışkanlığa dönüşür.
Tırnak yeme davranışı sağlığımızı nasıl etkiler?
Tırnak yemek, bedenimizde gözle görülen tırnak hasarına neden olabilir. Tırnak çevresindeki ıslaklık sonucunda tırnak enfeksiyonuna daha açık hale geliriz. Diş etlerini, çene kaslarını olumsuz etkileyebilir.
Yemeden önce ve sonra tırnak yeme davranışına karşı rahatsızlık hissi, sonrasında gelen zevk hissi; diğer insanlar tarafından yargılanacaklarına dair, ‘utanç, suçluluk’ hislerinin yanında bakteriyel ve viral enfeksiyon, diş problemleri, apse ve yaralara sebep olabilir.
Ayrıca, bir çok farklı hastalığın oluşma ihtimalini artırabilir.
Tırnak yeme davranışını nasıl durdurabiliriz?
Tırnak yeme davranışı için önerilen farklı tedavi yaklaşımları vardır. 3-4 yaşına kadar önerilen en uygun yöntem, ebeveynin bu davranışı görmezden gelmesidir. Bu sırada, eline farklı bir iş verilerek, dikkatini farklı bir yöne kaydırabiliriz. Bunun amacı, sorunun kaynağını, altta yatan kaygı veren durumu araştırmak ve ilgisini farklı yöne çekerek davranışın sıklığını azaltmaktır.
‘Tırnaklarını yeme’, ‘elini ağızına koyarsan, oyuncağını alırım’ gibi uyarılar, tehdit, suçlama veya ceza yöntemlerinin tırnak yeme davranışını artırdığı görülmüştür.
Arkadaşları, öğretmenleri ve çevresi tarafından gülünmesi, alay edilmesi de tırnak yeme davranışını artırır. Dolayısı ile çevrenin ve kardeşlerin de tedavi hakkında bilgi sahibi olması ve tedavi sürecine eşlik etmesi çok önemlidir.
Görmezden gelmek, hafif Onikofaji için en uygun yöntem olsa da ciddi Onikofaji durumlarında farklı tedavi yöntemlerine ihtiyaç duyulabilir.
Tırnak yemek bir belirtidir, bir durumun sonucudur.
Psikolojik bir problemin ilk belirtisi olarak görülebilir. Dolayısı ile çevresel faktörlerin farkında olmak ve bunları azaltmak işlevsel bir yaklaşım olacaktır.
Yaralanan bölgelerin bandajla kapatılması, eldiven kullanılması, manikür, parmaklara zeytin yağı veya cila sürmek, bazı durumlarda etkili olabilmekle birlikte; altta yatan sorun devam ettiği sürece davranışın devam etme ihtimali yüksektir. Bu etkinin sebebi, tırnak ve rahatlama arasındaki bağı; tırnak ve rahatsızlık bağı ile değiştirmemizden kaynaklanır.
Zeytin yağı, tırnak yerken aldığımız hazzın azalmasına neden olur. Bir süre sonra, aynı hazzı alamadığımız davranışı bırakırız.
Yeni ve işlevsel rahatlama teknikleri öğretmek de mümkündür.
Stres altında hissettiğinde derin nefes almak, güzel bir anı düşünmek; kişinin daha az kaygılı hissetmesine neden olabilir.
Tekrarlayan beden odaklı davranışlarda en önemli tedavi yöntemlerinden biri de Bilişsel Davranışçı Terapi yöntemleridir.
Tersine alışkanlık kazanma yöntemi ile davranış ve rahatlama arasındaki bağı fark etmek, davranışın bize yararını ve zararını sorgulamak, tetikleyicileri fark etmek, işlevsiz davranışı kontrol edebilmek, yeni ve işlevsel davranış öğrenmek amaçlanır.
Bazı durumlarda, kaygı ile başa çıkmak için ilaç tedavisi de önerilebilir.
Onikofaji tedavisinde bir çok farklı alandan uzmanın, dermatolog, diş doktoru, psikiyatrist ve psikoloğun bir ekip halinde hareket etmesi çok önemlidir. Fakat, çocuğun, aile ve çevrenin konu hakkında bilgilendirilmesi de göz ardı edilmemelidir.
Bir çok ebeveyn, çocuğun davranışından, kendilerini suçladığı görülebilir. Bu durumda, soruna ve çözüme odaklanarak, ‘bu gün ki koşullarda ona nasıl yardım edebilirim?’ şeklinde bir düşünce ile hareket etmek daha işlevsel olur.
Referanslar;
Amerikan Psikiyatri Birliği. (2014). DSM-5 Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı
How-to-Quit-Nailbiting.pdf erişimi için tıklayın
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1142624
https://www.psychologytoday.com/us/conditions/onychophagia-nail-biting#symptoms
BMJ-75437-REVIEW-GUL.pdf erişimi için tıklayın
https://www.healthline.com/health/how-to-stop-biting-your-nails#TOC_TITLE_HDR_1