Gelişim Psikoloğu
Hatice Özoğulöz
Oyuncu ebeveynlik kavramı benim hayatıma Lawrence J. Cohen tarafından dinlediğim bir eğitim sonrasında girdi.
Oyuncu Ebeveynlik; çocuğun oyun dünyasına katılarak çocuk yetiştirmeye, bağ kurmaya ve problem çözmeye karşı yeni bir bakış kazandıran bir ebeveynlik şekli. Bu yaklaşımın temelinde temas ve bağlanma var. Bu ne demek?
Yaşadığımız problemlerin sebebi, çocuk değil. Siz de değilsiniz. Problemin sebebi; temas/ bağlantı kuramayışınız.
Örneğin, biz istiyoruz ki yeni ayakkabısını giysin ama o eski ayakkabısını giymek istiyor.
Aramızdaki bağlantı kopuyor; kimse kimseyi anlamıyor. Bu anlayışa göre, eğer oyun çocuğun işiyse; oyun oynamak bizim yeniden bağ kurmamıza ve birlikte çalışmamıza yardımcı olabilir.
Neden bir problem olunca oyun oynayalım?
Çünkü oyun, eğlendirir. Dolayısı ile de gerilimi azaltır.
Gülmeyi ve bağlanmayı sağlar. Çocuğun içindeki doğal işbirliği yapma isteğini canlandırırken, ebeveyn içindeki rahatlığı ve sabrı canlandırır. Bir ekip ruhu oluşturur, oyun oynarken ‘biz bir takım’ oluruz.
Örneğin, her ödevden önce yastık savaşı yapmak, duygusal gerginliği atmasını sağlar. Duygusal olarak kaygısını dışarıya atan çocuk, zorlu bir görevi yapmaya daha hazır bir hale gelir. Bu oyunlarda çocuğu merkeze almak ve oyunu yönetmesine izin vermek çok önemli.
Unutmayın amacımız stres atmak, gülümsemek ve bağ kurmak; doğruyu öğretmek değil.
Oyuncu bir ebeveyn olmanın sırrı; yaşanan sorun neyse, oyunda sorunu ortaya çıkarmak ve bu soruna gülmek! Örneğin, yürümeye yeni başlayan çocuğumuzla; ‘yürümeye çalışırken düşme oyunu’ veya ‘bu inek mi bebek mi seçemedim ben’ oyunu oynayabilirsiniz.
Giyinmek istemeyen bir çocuk için elimize iki çorap kukla yapmak ve konuşturmak veya ‘ben okula pantolonsuz gideceğim’ şarkısı söylemek. O an hissettiği kaygıyı ve huzursuzluğu azaltır. Böylece, giyinmeye hazır hale gelir.
Oyun tamamen sorunları çözmese bile sorunları hafifletir ki çözüme gidebilelim. Fakat, oyuncu bir ebeveyn olmakta çok kolay değildir.
Bazı oyunları oynamak sizi rahatsız edebilir veya oyun içerisine kendinizi bırakamayabilir ve öğretici bir taraftan yaklaşıyor olabilirsiniz. Oyuncu bir ebeveyn olmak için çocuklarımıza bakmamız yeterlidir aslında.
Oynamak zor geliyorsa, onu taklit edebilirsiniz. Güldüğü şeyi tekrar yapabilirsiniz. Onun oyununa kendinizi bırakabilirsiniz. Çünkü, oyun konusunda uzman olan onlar.
Oyun, çocuğun dünyası. Biz dilini bilmediğimiz veya unuttuğumuz bu dünyaya ziyaretçi olarak geliyoruz. Bu nedenle, oyuncu bir ebeveyn olmanın sırrı; onları takip etmek.
Oyun sihirli bir çözüm veya hile değildir ve duygu yoğunluğu çok yüksekse, işe yaramaz. Duygusunu anlamak önemli. Önce o duygu dışarıya çıkmalı ki rahatlayalım.
Yoğun duygular hissederken, ilk işimiz duyguyu anlamak ve duyguyu yaşamak; mantık kurmak ve sorun çözmek değil.
Amacımız, onları hep mutlu etmek de değil. Mutsuzlukta da yanında olmak; bu duygu ile de kalmasına eşlik etmek.
Oyuncu ebeveynlikle 7 yaygın problemi kolaylıkla çözebiliriz. Bu kısımda bazı zorlu görevler için yaratıcı oyun fikirleri vardır.
Diş Fırçalama
Diş fırçalamayı eğlenceli hale getirmenin bir yolu da ‘yetersizlik’ taklidi yapmak. ‘Saç fırçasını alıp, bu dişlerini çok güzel temizleyecek; diş fırçasını alıp, saçların bununla taranacak! Saçlarını çok güzel yapacak.’
Bu tip bir senaryoda, çocuk hatanızı bulacak ve bu ona güç ve yeterlilik hissettirecek.
Hatanızı öğrendiğinizde önce biraz şaşırabilir ve sonra ah tabi ya bunu nasıl karıştırdım diyerek oyuna devam edebilirsiniz.
Tuvalete Gidiş
Tuvalete gidişte çocuğun fiziksel ve psikolojik hazırlığı çok önemlidir. Oyuncu ebeveynlik tuvalete gidişi hatırlatmak işine eğlence katabiliriz.
Bir tren olabilirsiniz, kakalar çuf çuf bir trene binip gelebilirler veya patlamaya hazırlanan bir roket olabilirler.
Kıyafetleri Giyme
Bazı günler giyinmek çok zor bir iş olabilir. Böyle zamanlarda biraz gülümseme bağ kurmanıza yardımcı olabilir. Böylece ortaya çıkabilecek giysi krizini en aza indirebiliriz. Bunu pelüş oyuncakları, bebekleri dahil ederek yapabiliriz. Biz çoraplarını giydirirken, o da bebeğine giysisini giydirebilir.
Yağmurlu bir günde pelüş oyuncak ne giymeli mesela, ona nasıl yardım edebilir? Çocuğu giysi konusuna dahil etmek, kendi bebeklerine bakım vermesi için yönlendirmek güzel bir oyun yolu.
Oyuncakları Toplama
Çocuktan sonra evinizin bir daha eskisi gibi görünmeyeceğini ve bunun normal olduğunu bilmek gerekir. Odaya girince, siz karışıklık görebilirsiniz ama o bir çok oyun fikri görebilir.
Biraz ‘karmaşaya’ izin vermek sizin de daha az stresli hissetmenize neden olabilir.
Oyuncu ebeveynlikte evi temiz tutmanın sırrı; yerde bir sürü araba gördüğünüzde: ‘ inanılmaz trafik sıkışıklığına bakın! Sürücülerin garajlarına dönmek için yardıma ihtiyaçları var’ ses efektleri yaparak, onları sürün.
‘Burada aç bir canavar var ve doyması için Legolara ihtiyacı var.’ Oyuncaklara ve saklama alanlarına hayat verebiliriz.
Diş ve saç fırçalamakta ne kadar kötüydük, oyuncak toplarken de çok kötü olabiliriz. ‘Bu çok ağır bir araba, onu kaldıramıyorum. Bana yardımcı olabilir misin? Ne kadar güçlüsün nasıl da kaldırdın o ağır arabayı.’
Evden Çıkma
Tavşan gibi kapıya zıplamak isteyen var mı? Kapıya ulaşmak için halının üzerinden yuvarlanmak mı gerekir?
Günlük Sorumluluklarda Ebeveyne Yardım Etmek
Çiçekleri sulayıp, güçlenmelerini sağlayacak birine ihtiyacımız var. Sen yapabilir misin?
Uyumlu Davranış İçin Cesaretlendirme
Örneğin: bir köpeği biraz kaba sevdi. Vücudunu ilgilendiren durumlarda, o vücut kısmı ile konuşun.
Aaa eller bir bakar mısınız? 10 parmağın tümü bana baksın. (Sadece ellerle konuşarak…) sevgili eller, köpeğin nazik dokunuşlara ihtiyacı var.
Ona top atmayı, alkışlamayı, kendinizi havada sallamayı tercih edebilirsiniz.
Örneğin, aa yemek istiyorum oyunu oynayalım mı? Nasıldı o oyun? Ah evet hatırladım. Şimdi sen “ben bir şey daha yemek istiyorum” diyeceksin. Ben de “hayırr! Bir sürü şey zaten yedin.”, Sen de “Lütfen lütfen” diyeceksin. Ben de “Öff tamam” diyeceğim.
Kardeşlerin oyuncak kavgası sırasında; ‘oyuncağı alıp kaçıyorum. Beni yakalayamazsınız’.
İş birliği yapıp beni yakalamaya çalışmalarını, gülmelerini, rahatlamalarını ve bir ekip olmalarını sağlayabilirsiniz.
Unutmayın! Oyun sihirli bir sorun çözme yolu olmayabilir. Fakat, sorunlara farklı bakmamızı sağlayabilir. Çünkü, yaratıcılıkta sınır yoktur.