Ergoterpist
Su Bozkuzu
Çocuklar büyüdükçe karalama becerisi gelişir, farklı birtakım süreçlerden geçer ve el yazısı becerisine dönüşür. İyi bir el yazısı, temel bir yaşam becerisidir ve okuldaki başarı için yapı taşıdır.
Gelişimde, “büyükten küçüğe” ve “yakından uzağa” olarak adlandırılan prensipler vardır. Basitçe bunun anlamı; çocuklar, eldeki küçük kaslarından önce, kol ve gövdedeki büyük kaslarını geliştirirler. Bu nedenlerle doğru kalem tutuşunu çocuğunuzun doğal sürecinde kazanabilmesi için omuz kaslarını güçlendirecek emekle, tırmanma, itme gibi eğlenceli kaba motor hareketleri gelişimi için önemlidir.
Her çocuğun kendi hızında gelişimi ve her kavrama için belirtilen farklı yaş aralığı vardır.
Yaşlara göre tutuş şekilleri;
- 12 — 24 ay: Avuç içi
- 2 — 3 yaş: Tüm parmakla tutuş
- 3 — 4 yaş: Dört parmakla tutuş
- 4 — 5 yaş ve sonrası: Üç parmak tutuş ( Normal tutuş şekli başparmak, işaret parmağı ve orta parmağın ucunun alttan desteklendiği tutuş şeklidir.)
Çocuğa kalemi tutacağı el konusunda kesinlikle baskı yapılmamalıdır. El tercihi konusunda çocuğun zamanla baskın / dominant elini tercih etmesine fırsat verilmelidir.
Çocuklarda 2 yaşından önce baskın el oluşması beklenmez. Çocuklarda el tercihinin 2 yaşlarında oluşması beklenmekle birlikte 4 yaşına kadar uzayabilmektedir.
Okul öncesi dönemde kalemin ve makasın tutulmasında baskın olan elin kullanılması beklenir.
Çocuğunuzun baskın elini seçemediğini düşünüyorsanız bir ergoterapistden yardım alabilirsiniz.
Yazı yazma ile mücadele eden bir çocuk okula karşı motivasyonunu kaybedebilir. Ergoterapistler çocukların yazı yazma problemleriyle ilgili düzenli olarak yardımcı olur.
Ergoterapi anlamlı ve amaçlı aktivitelerle sağlığı ve refahı artıran kişi merkezli bir sağlık mesleğidir. (World Federation Occupational Therapy – WFOT).
Yazı yazma becerisi, görsel ve motor becerilerin kazanımını gerektiren karmaşık bir süreçten oluşur.
Çocukların yaşam alanlarının çoğunda aktif rol alan ergoterapistler, özellikle çocukların okul aktivitelerinde de bağımsızlığı konusunda etkili çalışmalar yapmaktadır.
Ergoterapistler; öğrencinin okul içindeki akademik ve günlük yaşam becerileri ile ilgili performansını, okul-sınıf ortamı, çevresel faktörleri ve öğrenme için gerekli duyu, algı, bilişsel ve motor becerilerini değerlendirir. Bu değerlendirme sonucuna göre çocuğun okuma, yazma, ince motor beceriler ve diğer akademik becerileri için; yemek yeme, giyinme, hijyen vb. bağımsız günlük yaşam becerileri için müdahale ve eğitim programını uygular ve öğrenmeyi kolaylaştırmak için destek sağlar.
Yazı yazmak için fiziksel, duyusal, bilişsel vb. becerilere ihtiyaç duyarız. İyi bir yazı yazma performansı için; masada dik oturabilmek, dirseğimizi masada sabit bir şekilde tutmak, bir elimizle defteri kontrol ederken diğer elimizle kalemi tutabilmek, kalemi uygun şekilde bastıracak yeterli kuvvete sahip olmak, kalemle yazı yazarken gözlerimizle yazıyı takip etmek, yazacağımız harfleri ve bilgileri hatırlayabilmek ve yazdıklarımızı algılayabilmek önemlidir. Bunları yapabilmek için de iyi bir kas-iskelet sistemine, sağlıklı bir duyusal sisteme ve gerekli bilişsel becerilere sahip olmamız gerekmektedir.
Öğrencinin aktiviteyi daha kolay yapabilmesi için; masasını, sandalyesini, tahtaya uzaklığını, çalışma materyallerini, sınıf ortamını vs. motor ve duyusal ihtiyaçlarına göre özel tekniklerle düzenler.
Örneğin eğimli masalar, kalem tutma aparatları, görsel yardımcı ekipmanlar önerilir.
Kötü el yazısının başlıca nedenleri:
- Zayıf görsel algı becerileri
- Zayıf kas tonusu,
- Zayıf postüral kontrol,
- Zayıf ince göz-el koordinasyonu,
- Kötü el fonksiyonu
- Kötü motor planlaması
- Zayıf duyusal entegrasyonu
- Zayıf görme-motor entegrasyonu
- Zayıf konsantrasyon olabilir.
Çocuk gelişiminde kalem tutma becerisini kapsayan gelişim alanı ince motor becerilerdir.
İnce motor beceriler makas kullanma, çatal/kaşıkla yemek yeme, kule yapma, düğme ilikleme, boyama gibi çalışmaları içine alır. Bunun için çocuğun gelişimini değerlendirirken bir bütün olarak bakmak ve gelişim dönemlerine uygun hareket etmek önemlidir.
İnce motor becerilerin gelişimini desteklemek için; oyun hamuru ile oynanabilir, cımbız aktiviteleri ile ponpon, pamuk, boncuk, blok taşıma etkinlikleri yapılabilir.
Elektrik bantlarını masaya, veya oyuncaklara bantlayıp sökmesini isteyebilirsiniz. Bantları takıp çıkarmak el kaslarını güçlendirir.
Lego türü oyuncaklarla oynanabilir. Kavanoz veya şişe kapağı açtırıp -kapattırabilirsiniz. Çeşitli mandallar ile etkinlikler yapabilirsiniz.
Okul öncesi dönemde düzgün kalem tutmaları ve doğru bir şekilde yaptırılan çizgi çalışmaları yazma becerisinin gelişiminde çok önemli temeller oluşturacaktır.
Kalem Tutuşu Etkinlik Örnekleri;
- Hamur, kil vb. malzemelerle çalışma
- Buruşturma ve yırtma çalışmaları
- Makasla kesme
- Kol-el-bilek egzersizleri
- Kalemi doğru tutma çalışmaları
- Farklı yüzeylerde çizgi çalışması: Suda dalgalar, kuma çizgi çizme, zımpara kâğıtları ile çalışma, kağıda çizme…
- Farklı malzemelerle çizme çalışmaları: Parmak boyası, pastel boyalar, kuru boyalar, kurşun kalem…
- Serbest çizgi çalışmaları
- Belirlenen iki hat arasından sınırlara değmeden çizme
- Noktaları birleştirerek çizgi çizme
- Modeli kopyalayarak çizme
- İki satır aralığında model çizgiyi çizme
Kalemin doğru tutulması önemlidir. Çoğu çocuk yazmaya başlarken kalemlerini doğru şekilde kavramıyor.
Kavramasının kolay olması için Jumbo ya da üçgen kalemler tercih edilmelidir. Kalemlerin uçlarının yumuşak olması çocuğun rahat boyama yapmasını sağlar.
Yapmış olduğunuz çalışmalara rağmen çocuğunuz hala doğru şekilde kalemi tutmakta sorun yaşıyorsa ergoterapistten görüş almanız yararlı olacaktır. Kalem tutma becerisi gelişmemiş çocuklar okul hayatlarında, öz bakım ve ince motor becerilerinde zorluk çekmektedir.
Yazmayı düzgün şekilde öğrenmek okuma açısından da önemlidir. Düzgün şekilde yazamayan çocukların okuma yeteneğinde de zorluklar doğmaktadır.
Ne zaman Ergoterapi Desteği almalıyım?
- Uygun olmayan kalem tutuşu ve vücut pozisyonu
- Okunaksız el yazısı, farklı boyutlarda yazılan harfler
- Harfler arası uygun boşluk bırakmama
- Harfleri uygun hizalayamama
- Eksik yazılmış kelimeler ve cümleler
- Yazı yazarken erken yorulmak
- Yazı yazmaya veya resim yapmaya karşı dirençli olmak
- Silik yazma veya kalemi çok bastırma
- Kağıt üzerinde organize olamamak.