Çocuk ve Ergen Psikiyatristi
Dr. Erdem Beyoğlu
Çocukta İdrar Kaçırma yani tıbbi isimi ile Enürezis yaygın bir şekilde görülmektedir.
Enürezis, çocuğun istemli veya istemsiz olarak idrar kaçırması hali olarak tanımlanmaktadır ve temelde iki gruba ayrılmaktadır.
Birinci gruba “primer”, ikinci gruba ise “sekonder” adı verilmektedir.
Primer grup, çocuğun en az bir yıl idrar kontrol alışkanlığı geliştirememiş olduğu durumlardır.
Sekonder grup ise çocuğun en az bir yıl idrar kontrol alışkanlığı geliştirmiş ve ardından idrar kaçırmaya başladığı durumlardır.
Ayrıca 3 alt tipi bulunmaktadır. Alt tipler idrar kaçırmanın olduğu zamana göre belirlenmektedir.
Gece olana “noktürnal”, gündüz olana “diürnal” ve hem gece hem de gündüz olana “karma” denmektedir.
Yaygınlığına baktığımızda beş yaşındaki çocukların yüzde 20’si, yedi yaşındaki çocukların yüzde 10’u ve ergenlik çağındaki çocukların yüzde 1-2’si enürezis sorunu yaşamaktadır.
Erkeklerde daha sık görüldüğü bilinmektedir. Erkeklerde %7 ve kızlarda %3 oranında görülmektedir.
İdrar kaçırma, en sık 5 – 8 yaş arasında görülürken tanı koymak için mutlaka çocuğun 5 yaşından büyük olması gerekmektedir.
Nedenleri
Enürezise birçok etken neden olmaktadır. Bunların başında idrar yolu enfeksiyonu, böbrek hastalıkları, mesane ile ilgili problemler veya çocukluk çağı diyabeti gibi rahatsızlıklar gelmektedir. Ancak tüm bunların yanında genetik ve psikolojik etkenlerin de rol oynadığı görülmektedir.
Günümüzde kesin nedeni bilinmemekle birlikte daha çok genetik etkenler üzerinde durulmaktadır.
İdrar kaçırması olan çocukların birinci derece akrabaları üzerine yapılan çalışmalarda yaklaşık %75 oranında idrar kaçırdıkları tespit edilmiştir.
Yani ailevi kalıtım oldukça yüksektir.
Tanısı
Tanı için 5 yaş üzerindeki çocuğun en az 3 ay boyunca ve en az haftada 2 kez yineleyici ve yatağa veya kıyafetlerine istemli ya da istemsiz idrar kaçırması ve bu sırada herhangi bir tıbbi problemi bulunmaması gerekmektedir. Bu nedenle mutlaka çocuğun önceden bir çocuk doktoru veya çocuk nefrolojisi uzmanı tarafından görülmesi ve idrar yolları açısından detaylı bir incelemeden geçirilmesi önerilmektedir.
Yapılan tetkikler ile enfeksiyon gibi herhangi bir tıbbi durumun olmadığından emin olunması gerekmektedir.
Tedavisi
Olguların bir kısmında kendiliğinden düzelme görülmektedir. Bu durum sıklıkla 7 ve 12 yaşlarında olmaktadır.
İdrar kaçırmanın temel tedavisi 3 basamaktan oluşmaktadır. Bunlar; sabit uyku saatinin belirlenmesi, en az bir saat sıvı kısıtlaması ve doğru zamanlarda tuvalete gidilerek mesanenin boşaltılmasıdır. Bunun için ilk aşamada uyku saatinin belirlenmesi gerekmektedir.
Uyku saati çocuğun yaşına göre belirlenmektedir.
Bizlerin önerisi okul öncesi çocukların en geç saat 21:00’de yatırılmasıdır. İlkokul çağı çocuklarında ise en geç 22:00 olmalıdır.
Uyku saatinin belirlenmesi sıvı kısıtlamasına başlanması için önemlidir. Çünkü sıvı kısıtlaması uyku saatinden en geç bir saat önce başlamalıdır.
Çocuk bu süre içerisinde su, çay, meyve suyu, süt gibi içeceklerden uzak durur. Böylelikle vücut üzerindeki sıvı yükünün arttırılmaması hedeflenir.
Ardından yatmadan önce ve yattıktan 1 saat sonra çocuğun tuvalete götürülmesi istenir. Böylelikle mesane içerisinde bulunan idrarın atılarak sabaha kadar sürecek uyku sırasında uygun mesane kapasitesi yaratılması hedeflenir.
Sevgili ebeveynler bunların temel öneriler olduğunu ve her çocuğa bu önerilerin yeterli gelmeyebileceğini unutmamanız gerekmektedir.
Yapılan çalışmalarda idrar kaçırma şikayeti olan çocukların özgüvenlerinin düşük olduğu, Dikkat Eksikliği – Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), Karşıt Olma Karşıt Gelme Bozukluğu (KOKGB) ve Özgül Öğrenme Bozukluğu (ÖÖB) gibi psikiyatrik rahatsızlıklara yatkın oldukları belirtilmektedir. Dolayısı ile önerilerin işe yaramadığı durumlarda uygun bir sağlık çalışanından destek almanız uygun olacaktır.